بطن‌های جانبی به وسیله سوراخ بین بطنی که به سوراخ مونرو نیز نام گذاری می‌شود. جریان پیدا می‌کند.
همچنین بطن سوم و چهارم به وسیله قنات مغزی که قنات سیلویوس نامیده می‌شود به یکدیگر متصل می‌شوند.
سپس از طریق مایع نخاعی مغزی به سوراخ‌های Luschka که دو مورد از آنها وجود دارد و سوراخ magendie فقط یکی از آنها به فضای عنکبوتیه جریان می‌یابد.
مایع مغزی نخاعی(CFS): مایعی شفاف و بی رنگ است که بطن‌ها را پر کرده و مغز و نخاع را احاطه کرده است.
جذب CFS به جریان خون در سینوس ساژیتال فوقانی از طریق ساختارهایی به نام پرزهای عنکبوتیه صورت می‌گیرد.
هنگامی که فشار CFS بیشتر از فشار وریدی باشد مایع نخاعی مغزی وارد جریان خون می‌شود در نتیجه پرزهای عنکبوتیه به عنوان دریچه‌های یک‌طرفه‌ای عمل می‌کنند.
اگر فشار مایع نخاعی مغزی کمتر از فشار وریدی باشد، پرزهای عنکبوتیه اجازه عبور خون به سیستم بطنی را نمی‌دهند.
در این مطلب از مجله تخصصی برین مگ قصد داریم درباره بطن ها و مایع نخاعی مغز با شما صحبت کنیم.
بطن ها و مایع نخاعی مغز
بطن‌ها فضاهای توخالی به هم پیوسته‌ای در مغز هستند که حاوی مایع مغزی نخاعی (CSF) هستند.
در مجموع چهار بطن وجود دارد که عبارتند از:
- دو بطن جانبی
- یک بطن سوم
- یک بطن چهارم
توسط سلول های تخصصی به نام شبکه کوروئید در داخل بطن ها تولید می شود. CSF عملکردهای مختلفی را در سیستم عصبی مرکزی انجام می دهد، از جمله ایجاد بالشتک و محافظت از مغز و نخاع، حذف مواد زائد، تنظیم دمای مغز، و رساندن مواد مغذی و هورمون ها.
CSF از طریق بطن ها جریان می یابد و در اطراف سیستم عصبی مرکزی گردش می کند. به طور مداوم تولید و جذب می شود و حجم ثابتی را حفظ می کند.
CSF از طریق ساختارهایی به نام پرزهای عنکبوتیه که در مننژها قرار دارند – غشاهایی که مغز و نخاع را احاطه کرده اند وارد جریان خون می شود.
این فرایند گردش و جذب به حفظ فشار و ترکیب CSF کمک می‌کند.
بطن‌ها و CSF نقش حیاتی در حمایت از عملکرد طبیعی مغز و محافظت از آن در برابر آسیب دارند.
هر گونه اختلال در تولید، گردش خون یا جذب CSF می‌تواند منجر به شرایط مختلفی مانند هیدروسفالی (جمع شدن مایع در مغز) یا افزایش فشار داخل جمجمه شود.
تشخیص و درمان این شرایط اغلب شامل تکنیک‌های تصویربرداری مانندم آر آی یا سی تی اسکن است و ممکن است نیاز به مداخله جراحی داشته باشد.
بطن‌ها و مایع مغزی نخاعی از چه چیزی ساخته شده‌اند؟
بطن‌ها خود فضاهایی در داخل مغز هستند که توسط سلول‌های اپاندیمی می‌پوشانندکه سلول‌های تخصصی هستند که لایه‌ای از بافت را تشکیل می‌دهند.
این بافت حاوی سلول‌های اپاندیم به همراه سلول‌های پشتیبان مانند آستروسیت‌ها و رگ‌های خونی است. بطن‌ها از ساختارهای جامد مشخصی تشکیل نشده‌اند، بلکه از فضاهای باز در داخل مغز تشکیل می‌شوند.
مایع مغزی نخاعی (CSF) مایع شفاف و بی رنگی است که بطن‌ها را پر کرده و مغز و نخاع را احاطه کرده است. این ماده عمدتاً از آب تشکیل می‌شود و حاوی مواد مغذی مختلف، یون‌ها، گلوکز، پروتئین‌ها و مواد زائد متابولیسم مغز است.
علاوه بر این، CSF عملکردهای محافظتی دارد که به محافظت از مغز و نخاع، تنظیم دمای آنها و رساندن مواد مغذی و اکسیژن کمک می‌کند.
تولید CSF عمدتاً در ساختارهای تخصصی به نام شبکه مشیمیه که در داخل بطن‌ها قرار دارند، رخ می‌دهد. شبکه کوروئید از سلول‌های اپاندیمی و عروق خونی تشکیل می‌شود.
سلول‌های اپاندیمی به طور فعال CSF را با فیلتر کردن و اصلاح پلاسمای خون برای ایجاد ترکیب مایع مغزی نخاعی ترشح می‌کنند.
سپس مایع از طریق بطن‌ها به گردش در می‌آید، به فضای زیر عنکبوتیه (فضای اطراف مغز و نخاع) جریان می‌یابد و در نهایت دوباره جذب جریان خون می‌شود.
در حالی که بطن‌ها عمدتاً توسط سلول‌های اپاندیمی پوشیده شده‌اند و دارای ساختارهای حمایتی هستند، مایع مغزی نخاعی از مخلوطی از آب، یون‌ها، مواد مغذی، پروتئین‌ها و مواد زائد تشکیل می‌شود.
بطن‌ها و مایع مغزی نخاعی با هم نقش مهمی در حمایت از عملکرد مغز و محافظت از سیستم عصبی مرکزی دارند.
بطن‌های مغز شامل چه مواردی است؟
بطن‌های مغز شبکه‌ای از حفره‌های به هم پیوسته و پر از مایع هستند. چهار بطن اصلی در مغز وجود دارد: دو بطن جانبی، بطن سوم و بطن چهارم.
بطن‌های جانبی بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین آنها هستند. آنها در داخل نیمکره‌های مغزی قرار دارند و یک بطن جانبی در هر نیمکره قرار دارد. هر بطن جانبی دارای دو جزء اصلی است: بدن و شاخ. بدن بطن جانبی در داخل مغز قرار دارد، در حالی که شاخ‌ها به سمت لوب‌های خاص مغز گسترش می‌یابند.
بطن سوم یک حفره خط میانی است که در داخل دی انسفالون قرار دارد که بخش مرکزی مغز است. از هر طرف توسط تالاموس احاطه می‌شود. بطن سوم از طریق روزنه‌هایی به نام سوراخ بین بطنی با بطن‌های جانبی ارتباط برقرار می‌کند.
بطن چهارم بین ساقه مغز و مخچه و در نزدیکی پشت مغز قرار دارد. از طریق یک گذرگاه باریک به نام قنات مغزی یا قنات سیلویو به بطن سوم متصل می‌شود.
بطن‌های مغز با مایع مغزی نخاعی (CSF) پر می‌شود، مایع شفافی که توسط شبکه مشیمیه، یک ساختار تخصصی در داخل بطن‌ها تولید می‌شود. CSF از طریق بطن‌ها گردش می‌کند، مغز و نخاع را حمام می‌کند و به تأمین مواد مغذی، حذف مواد زائد و محافظت از سیستم عصبی مرکزی کمک می‌کند.
به طور کلی، بطن‌های مغز نقش مهمی در حمایت از عملکرد مغز ایفا می‌کنند، مسیری را برای گردش مایع مغزی نخاعی فراهم می‌کنند و به حفظ هموستاز سیستم عصبی مرکزی کمک می‌کنند.
مایع مغزی نخاعی کجا بازجذب می‌شود؟
مایع مغزی نخاعی (CSF) عمدتاً از طریق دانه‌های عنکبوتیه که به نام پرزهای عنکبوتیه یا تافت‌های دانه‌دار عنکبوتیه نیز شناخته می‌شود، بازجذب می‌شود. این ساختارها برآمدگی‌های انگشت مانندی هستند که در لایه مننژ ماده عنکبوتیه، یکی از سه لایه مننژ که مغز و نخاع را احاطه کرده‌اند، وجود دارند.
دانه‌های عنکبوتیه در داخل سینوس‌های وریدی دورال قرار دارند که کانال‌های خونی بزرگی هستند که بین لایه‌های سخت شامه (لایه دیگری از مننژها) قرار دارند. به طور خاص، آنها در سینوس ساژیتال فوقانی، سینوس‌های عرضی و سایر نواحی سینوس وریدی یافت می‌شوند.
بازجذب CSF زمانی اتفاق می‌افتد که گرانول‌های عنکبوتیه به داخل این سینوس‌های وریدی دورال می‌ریزند. CSF که از طریق بطن‌ها و فضای زیر عنکبوتیه اطراف مغز و نخاع گردش می‌کند، به داخل این دانه‌ها جریان می‌یابد. سلول‌های تخصصی دردانه‌های عنکبوتیه امکان انتقال CSF به جریان خون را فراهم می‌کنند.
هنگامی که CSF مجدداً در سیستم وریدی جذب شد، به گردش خون عمومی باز می‌گردد. از آنجا مسیرهای عروقی طبیعی را دنبال می‌کند و در نهایت به خون سیستمیک می‌پیوندد.
بازجذب CSF از طریق دانه‌های عنکبوتیه نقش مهمی در حفظ حجم و فشار CSF در مغز و نخاع و همچنین در تنظیم ترکیب مایع دارد. این به حفظ تعادل کلی و عملکرد سیستم عصبی مرکزی کمک می‌کند.
بیماری و اختلالات رایجی که بربطن ها و مایع نخاعی مغز تأثیر می‌گذارد؟
چندین بیماری و اختلال وجود دارد که می‌تواند بطن‌ها و مایع مغزی نخاعی (CSF) را تحت تأثیر قرار دهد. در اینجا بعضی از موارد متدوال را نام می‌بریم:
- هیدروسفالی: این وضعیت شامل تجمع غیرطبیعی CSF در بطن‌ها می‌شود که منجر به افزایش فشار روی مغز می‌شود. این می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند انسداد جریان CSF، تولید بیش از حد CSF یا اختلال در بازجذب باشد. هیدروسفالی ممکن است در هر سنی رخ دهد و ممکن است برای از بین بردن مایع اضافی نیاز به مداخله جراحی داشته باشد.
- مننژیت: مننژیت التهاب مننژها، غشاهای محافظ مغز و نخاع است. می‌تواند ناشی از عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا قارچی باشد.
مننژیت می‌تواند منجر به افزایش تولید و تغییر CSF شود و منجر به علائمی مانند سردرد، تب، سفتی گردن و تغییر وضعیت ذهنی شود.
- هیدروسفالی با فشار طبیعی (NPH): NPH وضعیتی است که با بزرگ شدن بطن‌ها و تغییر پویایی CSF مشخص می‌شود که منجر به زوال شناختی، اختلال در راه رفتن و بی اختیاری ادرار می‌شود. علی‌رغم نام، فشار درون بطن‌ها در NPH اغلب در محدوده طبیعی است.
NPH معمولاً در افراد مسن ظاهر می‌شود و گاهی اوقات می‌توان آن را با تخلیه اضافی CSF از طریق شانت درمان کرد.
- ناهنجاری کیاری: این یک نقص ساختاری در قسمت تحتانی مغز است، جایی که مخچه به سمت کانال نخاعی امتداد می‌یابد. این جابه‌جایی لوزه‌های مخچه می‌تواند جریان CSF را مسدود کرده و باعث هیدروسفالی شود. ممکن است با علائمی مانند سردرد، گردن درد، مشکلات تعادلی و مشکلات هماهنگی ظاهر شود.
خونریزی زیر عنکبوتیه: خونریزی زیر عنکبوتیه زمانی رخ می‌دهد که خونریزی در فضای زیر عنکبوتیه، ناحیه بین ماده عنکبوتیه و پیا ماتر وجود دارد. این می‌تواند باعث مخلوط شدن خون با CSF شود که منجر به افزایش خطر عوارضی مانند هیدروسفالی و وازواسپاسم (تنگی عروق خونی) می‌شود.
اینها تنها چند نمونه از بیماری‌ها و اختلالاتی هستند که می‌توانند بر بطن‌ها و CSF تأثیر بگذارند. توجه به این نکته مهم است که هر بیماری ممکن است علل، علائم و رویکردهای درمانی متفاوتی داشته باشد.
اگر مشکوک به هر گونه مشکل مربوط به بطن‌ها و مایع نخاعی مغزی خود هستید، توصیه می‌شود برای تشخیص دقیق و مدیریت مناسب با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.
