اکسیتوسین یک هورمون جذاب است که نقش‌های زیادی در بدن و ذهن انسان دارد. گاهی اوقات به آن “هورمون عشق” می‌گویند؛ زیرا در پیوند اجتماعی، اعتماد و صمیمیت نقش دارد.
زیرا زمانی که افراد در کنار هم قرار می‌گیرند یا به صورت اجتماعی پیوند برقرار می‌کنند ترشح می‌شود.
اکسیتوسین در زایمان، شیردهی، همدلی، اعتماد، فعالیت جنسی و ایجاد رابطه نقش دارد. این باعث ایجاد احساسات مثبت در بدن که شبیه به اندورفین یا سروتونین می‌شود.
اکسیتوسین می‌تواند به ما کمک کند تا با عزیزانمان پیوند برقرار کنیم و از طریق لمس، موسیقی و ورزش آزاد می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهدکه سطح استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد و می‌تواند تأثیر مثبتی بر رفتارهای اجتماعی مرتبط با آرامش، اعتماد و ثبات روانی کلی داشته باشد.
اکسیتوسین هم ماهیچه‌های رحم را برای انقباض تحریک می‌کند و هم تولید پروستاگلاندین‌ها را افزایش می‌دهد که انقباضات رحمی را نیز افزایش می‌دهد. به زنانی که زایمان آنها کند است، گاهی اکسیتوسین توسط پزشکان تجویز می‌شود.
اکسیتوسین
اکسیتوسین یک هورمون و یک انتقال دهنده عصبی است که در تولید مثل، زایمان و پیوند اجتماعی نقش دارد.
در هیپوتالاموس تولید و توسط هیپوفیز خلفی وارد جریان خون می‌شود.
باعث انقباض ماهیچه‌های رحم در حین زایمان و ترشح شیر مادر پس از زایمان می‌شود. همچنین در عشق، همدلی و اعتماد دخیل است.
اکسی توسین می‌تواند به ما کمک کند تا با عزیزانمان پیوند برقرار کنیم و می‌توان آن را از طریق لمس، موسیقی و ورزش آزاد کرد.
اکسی توسین را “هورمون عشق” یا “ماده شیمیایی نوازش” می‌نامند.
هورمون اکسی توسین توسط سلول‌های عصبی خاصی در بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس تولید می‌شود.
هیپوتالاموس مسئول تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن مانند فشار خون، ضربان قلب، دمای بدن و هضم است.
اکسی توسینی که در هیپوتالاموس ساخته می‌شود، سپس به قسمت دیگری از مغز به نام غده هیپوفیز خلفی منتقل می‌شود و در آنجا تا زمانی که نیاز باشد ذخیره می‌شود.
غده هیپوفیز خلفی ساختار کوچکی در پایه مغز است که هورمون‌ها را در جریان خون آزاد می‌کند.
ترشح اکسی توسین از غده هیپوفیز خلفی به فعالیت الکتریکی نورون‌های هیپوتالاموس بستگی دارد.
هنگامی که این نورون‌ها توسط محرک‌های خاصی مانند فعالیت جنسی، زایمان، شیردهی، پیوند اجتماعی یا استرس برانگیخته می‌شوند، سیگنال‌هایی را به غده هیپوفیز خلفی ارسال می‌کنند تا اکسی توسین را در خون آزاد کنند.
سپس اکسی توسین از طریق خون حرکت می‌کند و به گیرنده‌های خاصی در بافت‌ها و اندام‌های مختلف بدن مانند رحم، سینه‌ها، قلب، کلیه‌ها و مغز متصل می‌شود.
بسته به محل اتصال، اکسی توسین می‌تواند اثرات متفاوتی داشته باشد، مانند تحریک انقباضات رحمی در طول زایمان، افزایش تولید و خروج شیر در دوران شیردهی، افزایش رفتار اجتماعی و وابستگی عاطفی، کاهش اضطراب و استرس، و تعدیل درک درد.
ترشح اکسیتوسین نیز با مکانیسم بازخورد مثبت کنترل می‌شود، به این معنی که انتشار اولیه آن باعث تحریک تولید و آزادسازی بیشتر اکسی توسین می‌شود.
به‌عنوان‌مثال، در هنگام زایمان، زمانی که اکسی توسین باعث انقباضات رحمی می‌شود، این انقباضات باعث ترشح بیشتر اکسی توسین می‌شود که منجر به انقباضات قوی‌تر و مکرر می‌شود.
این روند تا زمان زایمان ادامه می‌یابد. یک حلقه بازخورد مشابه در دوران شیردهی و فعالیت جنسی رخ می‌دهد.
نقش اکسیتوسین چیست؟
اکسیتوسین چندین عملکرد مهم را در بدن انسان انجام می‌دهد. در اینجا برخی از عملکردهای کلیدی اکسی توسین اشاره می‌کنیم:
- زایمان و زایمان: اکسیتوسین نقش مهمی در شروع و تنظیم انقباضات در طول زایمان دارد. به تحریک انقباضات ریتمیک ماهیچه‌ای که برای تسهیل روند زایمان ضروری است کمک می‌کند.
- شیردهی: اکسی توسین مسئول رفلکس بی‌حالی در مادران شیرده است. این باعث می‌شود ماهیچه‌های صاف اطراف مجاری شیر در سینه‌ها منقبض شوند و به شیر اجازه جریان پیدا کنند و شیردهی تسهیل شود.
- پیوند اجتماعی: اکسیتوسین به دلیل نقشی که در تقویت پیوند اجتماعی دارد، اغلب به عنوان “هورمون عشق” یا “هورمون نوازش” نامیده می‌شود. این احساس اعتماد، صمیمیت و محبت را تقویت می‌کند و به تقویت ارتباطات بین افراد کمک می‌کند. اکسیتوسین در طول تعاملات اجتماعی مثبت مانند در آغوش گرفتن، نوازش کردن و لمس فیزیکی ترشح می‌شود.
- احساسات مثبت و کاهش استرس: اکسیتوسین با احساسات مثبتی مانند شادی و رضایت همراه است. همچنین می‌تواند با خنثی‌کردن اثرات کورتیزول، هورمونی که در موقعیت‌های استرس‌زا ترشح می‌شود، به کاهش استرس و اضطراب کمک کند.
- پیوند والدین و نوزاد: اکسی توسین در تقویت پیوند بین والدین، به‌ویژه مادران، و نوزادان آنها بسیار مهم است. این احساس عشق، دلبستگی و رفتار مراقبتی را تقویت می‌کند، از رابطه والدین و نوزاد و رشد عاطفی نوزاد حمایت می‌کند.
- فعالیت جنسی و لذت: اکسی توسین در طول فعالیت جنسی از جمله برانگیختگی و ارگاسم ترشح می‌شود. احساس لذت و صمیمیت را تقویت می‌کند و ارتباط عاطفی بین شرکای جنسی را عمیق‌تر می‌کند.
- شناخت اجتماعی و همدلی: اکسیتوسین در شناخت اجتماعی نقش دارد که به نحوه درک، تفسیر و واکنش ما به اطلاعات اجتماعی اشاره دارد. این می‌تواند توانایی ما را در تشخیص و درک احساسات دیگران افزایش دهد و همدلی را بهبود بخشد. این هورمون با افزایش رفتار اجتماعی و نوع‌دوستی مرتبط است.
- پتانسیل درمانی: اکسی توسین در حال حاضر برای کاربردهای بالقوه درمانی آن در حال بررسی است. این به دلیل نقش بالقوه آن در درمان شرایطی مانند اضطراب اجتماعی، اختلالات طیف اوتیسم، افسردگی پس از زایمان و حتی ترویج اعتماد و همدلی در محیط‌های درمانی مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
توجه به این نکته مهم است که در حالی که اکسی توسین این نقش‌ها را ایفا می‌کند، اثرات آن بستگی به فرد، زمینه و سایر عوامل می‌تواند متفاوت باشد. تحقیقات بیشتری برای درک کامل و کشف پیچیدگی‌های عملکرد اکسیتوسین در بدن انسان هنوز مورد نیاز است.
اگر اکسیتوسین بیش از حد یا خیلی کم داشته باشیم چه اتفاقی می‌افتد؟
داشتن اکسیتوسین بیش از حد یا خیلی کم می‌تواند اثرات مختلفی بر روی فرد داشته باشد. بیایید نگاهی به پیامدهای بالقوه این عدم تعادل بیندازیم:
اکسیتوسین بیش از حد:
- پیوند یا دلبستگی بیش از حد: داشتن مقدار بیش از حد اکسیتوسین ممکن است منجر به رفتارهای پیوند یا دلبستگی بسیار شدید در برخی افراد شود. این می‌تواند به صورت چسبندگی، مالکیت، یا ناتوانی در تحمل جدایی از عزیزان ظاهر شود.
- اعتماد بیش از حد آسان: سطوح بالای اکسیتوسین ممکن است باعث شود برخی افراد اعتماد بیشتری داشته باشند و مستعد دست‌کاری یا استثمار شوند. این به طور بالقوه می‌تواند منجر به سوء استفاده در روابط اجتماعی یا صمیمی شود.
- افزایش حساسیت عاطفی: افزایش سطح اکسیتوسین ممکن است به افزایش حساسیت عاطفی کمک کند و افراد را مستعد واکنش‌های عاطفی کند و به طور بالقوه آسیب پذیری آنها را در برابر پریشانی عاطفی افزایش دهد.
اکسی توسین خیلی کم:
- مشکل در پیوند و ایجاد ارتباطات اجتماعی: سطوح ناکافی اکسی توسین ممکن است چالش‌هایی را در ایجاد و حفظ پیوندهای اجتماعی نزدیک ایجاد کند. این می‌تواند احساس ارتباط، همدلی یا اعتماد به دیگران را برای افراد سخت‌تر کند.
- کاهش شناخت اجتماعی: سطح ناکافی اکسیتوسین می‌تواند به طور بالقوه بر توانایی فرد در تشخیص و درک احساسات دیگران تأثیر بگذارد. این ممکن است منجر به مشکلاتی در همدلی، تفسیر نشانه‌های اجتماعی و هدایت تعاملات اجتماعی به طور مؤثر شود.
- عوارض پس از زایمان: اکسیتوسین برای شروع و تداوم زایمان در طول زایمان و همچنین تسهیل شیردهی و پیوند مادر و نوزاد ضروری است. سطوح پایین اکسیتوسین با عوارض بالقوه در طول زایمان، مانند مشکلات در پیشرفت زایمان و شیردهی همراه است.
توجه به این نکته مهم است که درحالی‌که اینها پیامدهای احتمالی عدم تعادل اکسیتوسین هستند، تأثیرات آن می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله تفاوت‌های فردی و زمینه خاصی که در آن عدم تعادل اکسیتوسین رخ می‌دهد، باشد.
چگونه می‌توانم سطح اکسیتوسین خود را تنظیم کنم؟
تنظیم سطح اکسیتوسین به طور طبیعی می‌تواند چالش برانگیز باشد؛ زیرا این هورمون عمدتاً در هیپوتالاموس تولید می‌شود و در پاسخ به محرک‌های مختلف در جریان خون آزاد می‌شود. با این حال، فعالیت‌ها و شیوه‌های خاصی وجود دارد که ممکن است به ترویج آزادسازی و تنظیم اکسیتوسین سالم کمک کند:
- تعاملات اجتماعی مثبت: درگیر شدن در فعالیت‌هایی که تعاملات اجتماعی مثبت را ترویج می‌کنند، مانند گذراندن وقت با عزیزان، در آغوش گرفتن، یا شرکت در اعمال مهربانانه، می‌تواند ترشح اکسیتوسین را تحریک کند. ایجاد و حفظ ارتباطات اجتماعی قوی برای تنظیم سالم اکسیتوسین بسیار مهم است.
- محبت فیزیکی: لمس فیزیکی، مانند در آغوش گرفتن، در آغوش گرفتن، یا تماس صمیمی با شریک زندگی، می‌تواند ترشح اکسیتوسین را تحریک کند. درگیرشدن در فعالیت‌هایی که محبت فیزیکی و صمیمیت با افراد مورد اعتماد را تقویت می‌کند می‌تواند به تنظیم سطح اکسیتوسین کمک کند.
- تحریک حسی: درگیر شدن در فعالیت‌هایی که حواس را تحریک می‌کنند، مانند گوش دادن به موسیقی آرام‌بخش، لذت بردن از رایحه‌های دلپذیر، یا شرکت در فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند حمام گرم یا ماساژ، می‌تواند به ترشح اکسیتوسین کمک کند.
- شیردهی: برای مادران، شیردهی یک راه طبیعی برای ترشح اکسیتوسین است. شیر به نوزاد باعث تحریک ترشح اکسیتوسین در مادر می‌شود که منجر به سست شدن شیر و تقویت پیوند مادر و نوزاد می‌شود.
- تکنیک‌های ذهن‌آگاهی و آرامش: تمرین‌هایی مانند مدیتیشن، تمرین‌های تنفس عمیق و تمرکز حواس می‌تواند به کاهش سطح استرس کمک کند. از آنجایی که استرس می‌تواند ترشح اکسیتوسین را مهار کند، گنجاندن این شیوه‌ها در روال خود ممکن است به طور غیرمستقیم از تنظیم سالم اکسیتوسین حمایت کند.
توجه به این نکته مهم است که در حالی که این شیوه‌ها ممکن است به طور بالقوه از تنظیم اکسیتوسین حمایت کنند، پاسخ‌های فردی می‌تواند متفاوت باشد.
علاوه بر این، اگر به عدم تعادل اکسیتوسین مشکوک هستید یا در مورد سطح هورمون خود نگرانی دارید، توصیه می‌شود با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید که می‌تواند راهنمایی‌ها و توصیه‌های شخصی را بر اساس وضعیت خاص شما ارائه دهد.
