شاید شما هم در طول زندگی خود کلمه ی توان‌بخشی به گوشتان رسیده باشد یا یکی از اعضای خانواده‌تان در اثر سانحه‌ی تصادف یا سکته‌ی مغزی و قلبی اعضای بدنش از کار افتاده باشد و به توان بخشی احتیاج داشته باشد. اما توان بخشی شناختی چیست؟ توان بخشی شناختی بخش گسترده‌ای از درمان را شامل می‌شود که توسط کادر درمان مجرب و پزشک‌های متخصص به منظور بهبود، سیستم‌های عصبی مغز که از کارافتاده‌اند انجام می‌گیرند.
این رشته جز زیرمجموعه‌های علوم شناختی به حساب می‌آید و علوم عصب شناسی توانسته است در سال‌های اخیر نقش بسیار بزرگی در توان بخشی شناختی داشته باشد. اگر بخواهیم توان بخشی را در یک عبارت ساده و کوتاه توضیح دهیم به معنی برگرداندن توانایی‌هایی جسمی و حتی روانی فرد بیمار است که دوباره نقص‌های خود را ترمیم کنند و به حالت اولیه بازمی‌گردد.
ما در مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ قصد داریم که درباری توان بخشی چیست با شما صحبت کنیم؛ پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
توان بخشی شناختی چیست؟
توان بخشی شناختی باعث کاهش درد و علائم، بدون مداخله‌ی درمان دارویی در بیمار یا فرد آسیب دیده می‌شود و به او کمک می‌کند که بتواند به روال زندگی عادی خودش ادامه بدهد. توان‌بخشی شناختی را با نام CTR نیز می‌شناسند. هدف از CTR بهبود و تقویت اختلالات شناختی و کمک به بهبود اختلالات رفتاری می‌باشد.
اصطلاح CTR در توان بخشی شناختی
این کلمه مخفف واژه انگلیسی به نام Cognitive Rehabilitation Training است که به معنای همان توان بخشی شناختی می‌باشد.
فرق بین توانمند سازی شناختی با توان بخشی شناختی چیست؟
ما در توانمند سازی شناختی قصد داریم که باعث بهبود عملکردهای شناختی مانند: تقویت کردن هوش، آماده کردن افراد برای شرکت کردن در انواع آزمون‌ها و المپیاد یا پیشگیری از بعضی عوامل شناختی که هنوز در زندگی ما اتفاق نیفتاده‌اند؛ مانند پیشگیری از چروک شدن پوست یا استفاده از مکمل‌های دارویی و… می‌شوند.
ما با رفتن به باشگاه و اگر جایی از بدنمان آسیب دیده است یا ضعیف شده است به کمک فیزیوتراپیست‌ها و کادر درمان عضلات اندام‌های بدن خود را قوی می‌کنیم. ولی فقط بدن انسان نیست که به تقویت‌شدن احتیاج دارد ما باید برای تقویت ذهن و مغز خود وقت کافی را بگذاریم.
مغز انسان با توجه به احساسات و محیطی که در آن قرار می‌گیرد می‌تواند تغییر کند پس ما مغز را یک عضو انعطاف پذیر می‌دانیم. ما با کمک توان بخشی شناختی می‌توانیم که به ترمیم و تقویت مغز خود کمک کنیم. در توان بخشی شناختی نیز به شناخت توجه فراوانی را دارند.
به چند موارد که در توان بخشی شناختی مورد درمان و بررسی قرار می‌گیرد در موارد زیر اشاره کرده‌ایم:
- درک و تصمیم گیری
- حافظه کوتاه مدت و بلند مدت
- تمرکز کافی و جلوگیری از حواس پرتی پیش از حد
- گفتار درمانی
به چند مورد از افرادی که برای درمان خود به کاربرد توان بخشی شناختی نیاز دارند اشاره کردیم:
- پیش فعالی
- زوال عقل
- بیماران اوتیسم
- آلزایمر
- سکته مغزی
- سرطان
- استرس و اضطراب شدید
- افسردگی حاد
مراحل ارزیابی توان بخشی شناختی چیست؟
- انجام دادن معاینه‌های بالینی، شناخت نوع اختلال و بیماری در فرد
- انجام انواع آزمایش‌ها که درمان روی کدام اعضای بدن انجام شود.
- بررسی آزمون‌های که به صورت تست‌های روان‌شناسی از فرد بیمار گرفته می‌شود. این تست‌ها باید توسط افراد مجرب و متخصص خوانده و تفسیر شوند.
- انجام دادن آزمون‌هایی که در طول دوره ی توان بخشی صورت می‌گیرد که بررسی کنند که آیا این روش درمانی مناسب بوده است یا خیر.
توان بخشی شناختی به دودسته تقسیم بندی می‌شوند
- توان بخشی کلاسیک
این نوع از توان بخشی به تقویت فعالیت‌های مغزی می‌پردازد. مثلاً برای بیمارانی که آلزایمر دارند، با نصب برچسب‌هایی بروی دیوار، کابینت، کمد آن را از خطرهای احتمالی و دست‌نزدن به آن‌ها مانند کبریت، فندک، گاز و… آگاه می‌کنند.
2. توان بخشی کامپیوتری
هوش مصنوعی و رایانه‌ها توانسته‌اند نقش بسیار بزرگی را در توان بخشی شناختی داشته باشند به دلیل عملکرد سریع و اندازه گیری دقیقی که دارند و تمرین‌هایی که بر اساس توان بخشی شناختی انجام می‌شود و باید اول به صورت ساده انجام بگیرند و بعد به مراتب تمرینات پیچیده‌تر شوند.
این تمرین‌ها شامل حافظه، گفتار درمانی، حل مسئله و… می‌باشد. همچنین هوش مصنوعی توانسته است در کمک کردن به افراد معلول مثلاً تایپ کردن به صورت صوتی و برعکس آن و ساختن اعضای بدن نقش مهمی را ایفا کنند.
همان‌طور که در مطالب بالا برای شما توضیح داده‌ایم توان‌بخشی شناختی تأثیر حائز اهمیتی روی بخش‌های مختلف بدن، مغز و ذهن می‌گذارد و به مردم کمک بسیار زیادی می‌کنند که بتوانند با نقص‌های حرکتی، گفتاری، شنیداری و… خود کنار بیایند و باعث بهبود و تقویت عضلات ذهنی و بدن خود بشوند.
از شما تشکر می‌کنیم تا انتهای مقاله با برین مگ همراه بوده‌اید.
