در دنیای پیچیده‌ی روان‌شناسی، اختلال دوقطبی همچون یک معماست که علم هنوز در تلاش برای حل کامل آن است، دانشمندان بر این باورند که علت بیماری دوقطبی نتیجه یک رابطه پیچیده بین عوامل ژنتیکی و محیطی است.
این اختلال که با نوسانات شدید خلقی از شیدایی تا افسردگی مشخص می‌شود، نه تنها زندگی فرد مبتلا بلکه زندگی اطرافیان او را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
بر اساس تحقیقات علمی حدود ۸۰% از خطر ابتلا به اختلال دوقطبی به عوامل ژنتیکی مرتبط است و حدود ۲۰% از خطر ابتلا به اختلال دوقطبی به عوامل محیطی مرتبط است.
بیماران دو قطبی با استفاده از درمان‌های مناسب و روش‌های مقابله‌ای، می‌توانند علائم خود را به خوبی مدیریت کنند و زندگی کامل، سالم و رضایت‌بخشی داشته باشند.
در این مطلب از مجله تخصصی برین مگ به علت بیماری دو قطبی و راه‌های درمانی آن می‌پردازیم پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
بیماری دو قطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یا بیماری دوقطبی یک اختلال روانی است که با تغییرات شدید در خلق و خو، انرژی و فعالیت همراه است.
این اختلال ممکن است شامل دوره‌های افسردگی شدید (که در آن افراد احساس ناراحتی، بی‌اشتهایی، خستگی و انرژی کم دارند) و دوره‌های منفی شادی یا منفی افزایش انرژی (که در آن افراد احساس شادی بیش از حد، افزایش انرژی، بی‌قراری و افکار پرشتاب دارند) باشد. این اختلال نیازمند تشخیص و درمان توسط متخصص حرفه‌ای است.
انواع اختلال دوقطبی چیست؟
ویرایش جدید کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) بیش از چهار نوع اختلال دوقطبی را دسته بندی می‌کند.
سه نوع اصلی بیماری دوقطبی به شرح زیر است:
- اختلال دوقطبی I: با دوره‌های شیدایی که حداقل هفت روز طول می‌کشد مشخص می‌شود که می‌تواند به‌اندازه‌ای شدید باشد که نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. علاوه بر این، دوره‌هایی از افسردگی وجود دارد که حداقل دو هفته طول می‌کشد.
- اختلال دوقطبی II: این نوع شامل الگویی از دوره‌های افسردگی و هیپومانیک بدون دوره‌های شیدایی شدید است که گاهی اوقات با افسردگی اشتباه گرفته می‌شود.
- اختلال سیکلوتیمیک: شکل خفیف‌تری از اختلال دوقطبی است که با دوره‌های متناوب هیپومانیا و افسردگی که حداقل دو سال در بزرگسالان و یک سال در کودکان و نوجوانان طول می‌کشد مشخص می‌شود.
ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است نوع دیگری از اختلال دوقطبی، مانند اختلال دوقطبی ناشی از مواد، مرتبط با پزشکی یا نامشخص را تشخیص داده‌اند.
در حالی که این انواع ممکن است علائم مشابهی از خود نشان دهند، اما در طول مدت مراحلشان متفاوت است.
اختلال دوقطبی یک علت شناخته شده ندارد. محققان در حال بررسی عوامل بالقوه برای ایجاد درمان‌های مؤثرتر برای این بیماری هستند.
علت بیماری دو قطبی
علت بیماری دوقطبی ناشناخته است. کارشناسان معتقدند که عوامل متعددی وجود دارد که با هم در تعامل هستند تا افراد را مستعد ابتلا به این بیماری کنند.
اعتقاد بر این است که این عوامل ترکیب پیچیده‌ای از عناصر فیزیکی، محیطی و اجتماعی را تشکیل می‌دهند.
۱. جنبه ژنتیکی یکی از علت بیمار دو قطبی است.
تحقیقات ژنتیکی جدید در زمینه اختلال دوقطبی نشان می‌دهد که بیش از دو سوم افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، یکی از اعضای خانواده خود را مبتلا به اختلال دوقطبی یا افسردگی شدید دارند. محققان به همواره در حال بررسی عوامل ژنتیکی هستند که در افزایش خطر نقش دارند.
- خطر ارثی:
یکی از علت بیماری دوقطبی، خطر ابتلا به این اختلال در افراد دارای والدین یا خواهر یا برادر مبتلا به اختلال دوقطبی در مقایسه با افرادی که سابقه خانوادگی ندارند، ۴ تا ۶ برابر بیشتر است.
طبق گفته آکادمی روانپزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا، دوقلوهای همسان دارای ۷۰ درصد همخوانی اختلال دوقطبی هستند، به این معنی که اگر یکی از دوقلوها به این اختلال مبتلا باشد، احتمال تشخیص دوقلوهای دیگر نیز زیاد است.
مروری بر مطالعات دوقلوها در سال ۲۰۱۶، یک مؤلفه ژنتیکی را در اختلال دوقطبی نشان داد که تفاوت‌هایی را در ساختار مغز بین دوقلوها با این بیمارری و بدون این بیماری نشان داد.
- همپوشانی با اسکیزوفرنی:
تحقیقات روی خانواده‌ها و دوقلوها حاکی از ارتباط ژنتیکی بین اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی است. به نظر می‌رسد جهش‌های کوچک در ژن‌های خاص بر خطر اختلال دوقطبی تأثیر می‌گذارد.
- همپوشانی با پیش فعالی
یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ یکی از علت بیماری دو قطبی را ارتباط ژنتیکی بین اختلال دوقطبی زودرس و بیش فعالی به ویژه در افرادی که قبل از سن ۲۱ سالگی تشخیص داده شده بودند، شناسایی کردند.
۲. ناهنجاری های بیولوژیکی می‌تواند بر مغز تأثیر بگذارد.
دانشمندان در حال کار برای درک تفاوت‌های مغز افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در مقایسه با افراد بدون این بیماری هستند. در اینجا برخی از بینش‌های جذاب وجود دارد:
- سلول‌های مغز:
از دست دادن یا آسیب سلول‌های مغزی در هیپوکامپ می‌تواند به اختلالات خلقی کمک کند. هیپوکامپ که با حافظه مرتبط است نیز به طور غیرمستقیم بر خلق و خو و تکانه‌ها تأثیر می‌گذارد.
- انتقال‌دهنده‌های عصبی:
انتقال‌دهنده‌های عصبی، مواد شیمیایی که به ارتباطات سلولی مغز و تنظیم خلق و خو کمک می‌کنند، ممکن است در صورت عدم تعادل با اختلال دوقطبی مرتبط باشند.
- مشکلات میتوکندریایی:
مطالعات نشان می‌دهد که مشکلات میتوکندری می‌تواند در اختلالات روانی از جمله اختلال دوقطبی دخیل باشد.
میتوکندری تقریباً در هر سلول انسانی به عنوان مراکز انرژی عمل می‌کند. اگر این ساختارها به درستی عمل نکنند، می‌تواند الگوهای تولید و استفاده از انرژی را تغییر دهد و به طور بالقوه رفتارهای خاصی را که در افراد مبتلا به شرایط روانپزشکی مشاهده می‌شود، توضیح دهد.
در یک مطالعه در سال ۲۰۱۵، محققان MRI را روی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی انجام دادند و سیگنال‌های افزایش یافته را در مناطق خاصی از مغز شناسایی کردند. این مناطق در هماهنگی حرکت ارادی نقش دارند که نشان دهنده عملکرد غیر طبیعی سلولی است.
۳. عوامل محیطی و سبک زندگی یکی از علت بیماری دوقطبی است.
برخی از دانشمندان معتقدند که عناصر محیطی و سبک زندگی در ایجاد اختلال دوقطبی نقش دارند. این علت بیماری دو قطبی شامل موارد زیر است:
- استرس شدید
- سوء استفاده فیزیکی یا جنسی
- سوء مصرف مواد
- از دست دادن یکی از اعضای خانواده یا افراد عزیز دیگر
- بیماری‌های جسمی
- نگرانی‌های دائمی که بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد، مانند مسائل مالی یا کاری
این شرایط به طور جدی می‌تواند باعث ایجاد علائم شود یا بر پیشرفت اختلال دوقطبی تأثیر بگذارد، به ویژه در افرادی که از قبل در معرض خطر ژنتیکی بالایی هستند.
۴. سن، جنسیت، و عوامل هورمونی
تقریباً ۲.۸٪ از جمعیت بزرگسال در ایالات متحده به اختلال دوقطبی مبتلا هستند، بدون اینکه تفاوت قابل توجهی بین جنسیت، نژاد یا طبقات اجتماعی وجود داشته باشد.
- خطرات مرتبط با سن:
اختلال دوقطبی معمولاً در حدود سن ۲۵ سالگی یا بین ۱۵ تا ۲۵ سالگی ظاهر می‌شود. حداقل نیمی از این بیماری قبل از ۲۵ سالگی توسط متخصصین تشخیص داده می شوند. با این حال، برخی از افراد ممکن است تا ۳۰ یا ۴۰ سالگی علائم را تجربه نکنند.
در حالی که اختلال دوقطبی می‌تواند به طور جدی در کودکان ۶ ساله یا کمتر ظاهر شود، این موضوع همچنان موضوع بحث است. آنچه ممکن است به عنوان اختلال دوقطبی در کودکان ظاهر شود را می‌توان به سایر اختلالات یا تجربیات آسیب زا نسبت داد.
- خطرات مرتبط با جنسیت:
علت بیماری دوقطبی II در زنان بیشتر از مردان است. با این حال، اختلال دوقطبی I در هر دو جنس به یک اندازه شایع است. علت دقیق این تفاوت در تشخیص‌ها هنوز به طور کامل شناخته نشده است.
- خطر هورمونی:
متخصصان بر این باورند که هورمون‌های تیروئید تأثیر قابل توجهی بر عملکرد مغز در بزرگسالان دارند. عملکرد غیر طبیعی تیروئید با افسردگی و اختلال دوقطبی مرتبط است.
تیروئید، غده‌ای که در گردن قرار دارد، هورمون‌هایی ترشح می‌کند که رشد و نمو را تنظیم می‌کنند. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی اغلب کم کاری تیروئید را تجربه می‌کنند که به تیروئید کم کار اشاره دارد.
چه چیزی می‌تواند یک دوره شیدایی یا افسردگی را تحریک کند؟
عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد دوره‌های شیدایی یا افسردگی شوند، سطح استرس بدن را بالا ببرند و همچنین به عنوان محرک عمل کنند. شناخت محرک‌های فردی یک استراتژی کلیدی برای کاهش تشدید علائم است.
در حالی که محرک‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است، برخی از موارد رایج عبارتند از:
- رویدادهای استرس زای زندگی، چه مثبت یا منفی، مانند تولد فرزند، پیشرفت شغلی، جابه‌جایی یا پایان یک رابطه.
- اختلال در الگوهای خواب منظم، اعم از افزایش یا کاهش خواب یا استراحت طولانی در بستر.
- تغییرات در روال‌های مربوط به خواب، رژیم غذایی، ورزش یا مشارکت‌های اجتماعی حفظ یک روال منظم می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.
- تحریک حسی بیش از حد، مانند صداهای خاص یا بلند، افزایش سطح فعالیت و مصرف کافئین یا نیکوتین.
- سوء مصرف مواد، از جمله الکل؛ استفاده بیش از حد می‌تواند منجر به علائم دوقطبی مداوم، عود، و بستری شدن در بیمارستان شود.
- شرایط پزشکی کنترل نشده یا درمان نشده
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
با تشخیص دقیق، درمان مناسب و مدیریت مؤثر، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی می‌توانند زندگی رضایت بخشی و شادی داشته باشند.
اگر مشکوک هستید که ممکن است علائم اختلال دوقطبی را تجربه کنید، بهتر است با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید. آنها سلامت جسمانی شما را ارزیابی خواهند کرد و همچنین ممکن است از طریق سؤالات غربالگری در مورد سلامت روانی شما سؤال کنند.
اگر هیچ مشکلی برای سلامت جسمانی توسط پزشک شما شناسایی نشود، ممکن است شما را برای ارزیابی بیشتر به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد.
کلینیک ترک اعتیاد و روانپزشکی طلوعی دیگر، با ارائه خدمات تخصصی و بهره‌گیری از جدیدترین روش‌های روز دنیا مانند علوم اعصاب شناختی، حرکت مغناطیسی مغز RTMS، و درمان شناختی CBT، به افراد مبتلا به بیماری دوقطبی کمک می‌کند تا بهبود یابند و شادی را تجربه کنند.
اگر نگران هستید که ممکن است علائم دوقطبی را داشته باشید، به پزشک برای ارزیابی سلامت جسمانی و روانی اولین قدم مراجعه کنید. در صورت نیاز، پزشک ممکن است برای ارزیابی دقیق‌تر به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد.
در کلینیک تخصصی طلوعی دیگر، درمان دوقطبی با توجه به شرایط خاص هر فرد و با استفاده از ترکیبی از داروها و مداخلات درمانی انجام می شود. این کلینیک با داشتن تیمی از متخصصین مجرب در زمینه های نورولوژی، قلب، داخلی، بیهوشی و عفونی، خدمات درمانی را تحت نظارت دقیق قرار می دهد.
یافتن درمان مناسب است زمان‌بر باشد و نیاز به صبر و پیگیری دارد. در صورت بروز عوارض از داروهای تجویز شده، باید با پزشک در نظر گرفته شود تا در صورت لزوم، گزینه‌های جایگزین درمان بررسی شوند.
کلینیک طلوعی دیگر با توجه به این اصول، محیطی امن و حمایتی را برای درمان و بازیابی سلامت روان می‌کند و به بیماران کمک می‌کند تا به سمت بهبودی و دستیابی به زندگی بهتر گام بردارد.
سخن پایانی
در پایان بحث در مورد علت بیماری دوقطبی، می‌توان گفت که این اختلال روانی پیچیده نتیجه تعامل بین عوامل ژنتیکی، بیوشیمیایی و محیطی است.
تحقیقات نشان داده‌اند که افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، بیشتر در معرض خطر هستند، اما عوامل استرس‌زا و تروماهای زندگی نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند درک اینکه هر فرد مبتلا به اختلال دوقطبی تجربه‌ای منحصر به فرد دارد و نیازمند رویکردی شخصی‌سازی شده برای درمان است، حیاتی است.
با پیشرفت‌های مداوم در زمینه پژوهش‌های علمی، امید است که در آینده شاهد بهبود روش‌های تشخیص و درمان‌های مؤثرتر برای این اختلال باشیم، تا بتوانیم به افراد مبتلا کمک کنیم تا زندگی پربار و معناداری داشته باشند.
