انواع اختلال شخصیت مرزی و ۴ نوع رایج آن را بشناسید!

در دنیای پیچیده روان‌شناسی، اختلال شخصیت مرزی به عنوان یکی از مرموزترین و چالش‌برانگیزترین اختلالات شناخته می‌شود، اما انواع اختلال شخصیت مرزی وجود دارد که با الگوهای طولانی‌مدت از تجربیات هیجانی ناپایدار و رفتارهای بین‌فردی متغیر مشخص می‌گردد و هر یک ویژگی‌ها و چالش‌های منحصر به فرد خود را دارند.

از نوسانات شدید خلقی گرفته تا تلاش‌های مستمر برای جلوگیری از رها شدن واقعی یا تصوری، انواع اختلال شخصیت مرزی نمایانگر طیف گسترده‌ای از تجربیات انسانی هستند که در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ به بررسی دقیق آن‌ها خواهیم پرداخت.

اختلال شخصیت مرزی چیست؟

اختلال شخصیت مرزی (BPD) نوعی اختلال سلامت روان است که بر نحوه تفکر، احساس و رفتار فرد نسبت به خود و دیگران تأثیر می‌گذارد.

افراد مبتلا به BPD غالباً با بی‌ثباتی عاطفی شدید، روابط آشفته و تصویری مبهم و متغیر از خود دست و پنجه نرم می‌کنند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) ترس عمیقی از رها شدن یا تنها ماندن را دارند. این ترس شدید می‌تواند علی‌رغم میل آن‌ها به داشتن روابط عاشقانه و پایدار، منجر به نوسانات خلقی و عصبانیت‌های ناگهانی شود.

در نهایت، این ترس ممکن است به رفتارهای تکانشی و مخربانه‌ای دامن بزند که به خود فرد و روابطش آسیب می‌رساند و او را از دیگران دورتر می‌کند.

علائم رایج اختلال شخصیت مرزی چیست؟

تشخیص اختلال شخصیت مرزی (BPD) بر اساس معیارهایی انجام می‌شود که حداقل باید پنج مورد از آنها در فرد مشاهده شود و الگوی مزمن و تکراری را تشکیل دهد.

برخی از علائم و نشانه‌هایی که می‌توانند به وجود BPD اشاره کنند عبارتند از:

ترس شدید از طرد شدن و رها شدن، به صورت واقعی یا خیالی.
روابط شخصی که از ایده‌آل سازی به سمت کاهش ارزش پیش می‌روند.
خودانگاره ناپایدار.
حملات نامناسب خشم شدید.
احساس مزمن کسالت یا پوچی.
بی‌ثباتی عاطفی، از جمله تحریک‌پذیری و اضطراب.
افکار پارانوئید و تجزیه‌ای.
تکانشگری منجر به رفتار بی‌پروا و مضر.

افراد مبتلا به BPD تمایل دارند هر کاری که می‌توانند انجام دهند تا از هر شکلی از رها شدن یا طرد شدن خود جلوگیری کنند.

آنها به مواردی مانند تعطیلات یا تأخیر چند دقیقه‌ای در قرار ملاقات با واکنش‌های شدیدی روبرو می‌شوند. این احساسات می‌توانند خشم شدید را تحریک کنند و منجر به رفتارهای تکانشی و خودآزاری شوند. گاهی اوقات این رفتارها شامل تمایلات خودکشی نیز می‌شود، اگرچه معمولاً توصیه می‌شود از آن پیروی نکنید.

روابط برای افراد مبتلا به BPD سخت است، زیرا احساسات آنها به سرعت از عشق شدید به عدم توجه کافی گیرنده یا عدم حضور در کنار آنها تغییر می‌کند.

این اختلال می‌تواند در همه روابط، از روابط شخصی تا روابط کاری، آشفتگی ایجاد کند. افراد مبتلا به BPD به شدت حساس به محیط خود هستند و رویدادهای به ظاهر بی‌ضرر می‌توانند محرکی برای آنها باشند.

افکار و اعمال تکانشی می‌توانند منجر به اقدامات خودآزاری مانند سوءمصرف مواد، رانندگی بی‌احتیاطی، اختلالات خوردن، خودزنی، رفتار جنسی خطرناک و هزینه‌های نامناسب شوند.

طبق گزارش‌ها، ۵۰ تا ۷۰ درصد از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی همچنین از اختلال سوءمصرف مواد رنج می‌برند، که معمولاً شامل سوءمصرف الکل است.

احساس ناپایداری در هویت “خود” یکی از ویژگی‌های رایج اختلال شخصیت مرزی (BPD) است. این امر می‌تواند با چالش‌هایی در زمینه‌های مختلف زندگی، از جمله احساس خود، اهداف و روابط فرد، همراه باشد.

افراد مبتلا به BPD ممکن است در توصیف حس خود به عنوان یک فرد واحد و منسجم مشکل داشته باشند. آنها ممکن است احساس کنند که دائماً در حال تغییر هستند یا اینکه هیچ هویت واقعی ندارند. این موضوع می‌تواند منجر به تغییرات مکرر در علایق، ارزش‌ها و اهداف آنها شود.

علاوه بر این، افراد مبتلا به BPD ممکن است در روابط خود نوسانات خلقی شدیدی را تجربه کنند. آنها ممکن است به سرعت نظرات خود را در مورد دیگران تغییر دهند و بین ایده‌آل‌سازی و بی‌ارزش کردن آنها نوسان داشته باشند. این امر می‌تواند منجر به روابط آشفته و ناپایدار شود.

در برخی موارد، افراد مبتلا به BPD ممکن است “تجربیات جدایی از خود” را تجربه کنند. این به این معنی است که آنها ممکن است احساس کنند از بدن خود جدا شده‌اند یا اینکه واقعاً در دنیای واقعی حضور ندارند. این تجربیات می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد.

انواع اختلال شخصیت مرزی

تئودور میلون، روانشناس آمریکایی، یکی از سیستم‌های محبوب و شناخته‌شده برای طبقه‌بندی زیرگروه‌های اختلال شخصیت مرزی (BPD) را ارائه کرده است.

میلون که سابقه همکاری در نسخه‌های اولیه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) انجمن روانپزشکی آمریکا را داشت، به عنوان یک مرجع مورد احترام در زمینه اختلالات شخصیت مرزی شناخته می‌شد. نظریه‌های او در مورد BPD به متخصصان سلامت روان ابزارهای تحلیلی بیشتری برای کمک به درمان بیماران مبتلا به BPD ارائه می‌دهد.

میلون چهار انواع اختلال شخصیت مرزی را مشخص کرد:

اختلال شخصیت مرزی دلسرد
اختلال شخصیت مرزی تکانشی
مرز متحجر
مرز خود ویرانگر

با گذشت زمان و تجربه بیشتر، علائم اختلال شخصیت مرزی (BPD) ممکن است تغییر کنند و به طور متفاوتی نیز ظاهر شوند. همچنین، فردی که از BPD رنج می‌برد ممکن است در یکی از زیرمجموعه‌های این اختلال قرار بگیرد یا نباشد و برخی حتی ممکن است در بیش از یک دسته قرار گیرند. این امر نشان می‌دهد که هر فرد می‌تواند علائم خاص خود را داشته باشد و تجربه شخصی و منحصر به فردی دارد.

۱. اختلال شخصیت مرزی دلسرد

افرادی که علائم دلسردی مرزی را نشان می‌دهند، اغلب به نظر می‌رسند نیازمند و وابسته هستند، اما به طور مخفیانه احساس خشم زیادی نسبت به دیگران دارند و به راحتی سرخورده می‌شوند.

آن‌هایی که با مشخصات دلسردی مرزی سازگار هستند، تمایل زیادی به پذیرش و تأیید دارند، اما احساس بی‌کفایتی و حقارت آنها را تسخیر می‌کند که ممکن است به افسردگی منجر شود.

افرادی که تمایلات دلسردی مرزی دارند، بیشتر از سایر افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، به خودآزاری به عنوان یک مکانیزم مقابله متوسل می‌شوند و اگر کمک مورد نیاز خود را دریافت نکنند، در نهایت ممکن است به خودکشی روی بیاورند. این نشانگر اهمیت و ضرورت ارائه حمایت و مراقبت مناسب به افرادی است که با این علائم روبرو هستند.

بهتر است افرادی که به علائم دلسردی مرزی رنج می‌برند، به توجه و حمایت حرفه‌ای نیاز دارند. مشاوره روان‌شناختی و درمان‌های روانپزشکی می‌توانند به آنها کمک کنند تا با احساسات خود کنار بیایند، روابط بهتری برقرار کنند و راهکارهای مؤثری برای مدیریت خودآزاری و افکار منفی پیدا کنند. همچنین، در صورتی که فرد در معرض خطر خودکشی قرار دارد، لازم است فوراً به مراجع حرفه‌ای مراجعه کنید و کمک حاصل کنید.

افراد مبتلا به انواع اختلال شخصیت مرزی دلسرد (BPD-FR) زیرگروهی از افراد مبتلا به BPD هستند که با ویژگی‌های زیر مشخص می‌شوند:

انزوای عاطفی و اجتماعی: آنها تمایل دارند از نظر عاطفی گوشه گیر و منزوی باشند و از صمیمیت عمیق با دیگران دوری می‌کنند. ممکن است در برقراری و حفظ روابط نزدیک مشکل داشته باشند.

احساس پوچی و بی تفاوتی: احساس پوچی، بی معنایی و فقدان علاقه به فعالیت‌ها و علایق قبلی در آنها شایع است.

ترس از طرد شدن: از طرد شدن و رها شدن به شدت می‌ترسند که می تواند منجر به رفتارهای اجتنابی و انزوای بیشتر شود.

خشم سرکوب شده: ممکن است خشم خود را به طور مستقیم ابراز نکنند، اما در عوض آن را به درون خود بریزند و یا از طریق رفتارهای منفعل – تهاجمی غیرمستقیم آن را بیان کنند.

تصور منفی از خود: ممکن است تصور منفی و انتقادی از خود داشته باشند و خود را بی ارزش و دوست نداشتنی بدانند.

توجه به این نکته مهم است که اختلال شخصیت مرزی دلسرد یک طیف است و همه افراد مبتلا به این نوع شخصیت مرزی همه این علائم را تجربه نمی کنند. شدت و ترکیب علائم می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.

۲. اختلال شخصیت مرزی تکانشی

افرادی که علائم مرزی تکانشی دارند، معمولاً پرانرژی، کاریزماتیک و هیجان‌انگیز هستند. اما آنها به راحتی حوصله‌شان سر می‌رود و وقتی دیگران آنها را ناامید می‌کنند (طبق تصوراتشان) سریع عصبانی یا ناراحت می‌شوند و در نتیجه اغلب درگیر می‌شوند.

این افراد دوست دارند مورد توجه قرار گیرند، اما غرایز ضد اجتماعی قوی نیز دارند، به این معنی که ترجیح می‌دهند دیگران را در جهت تعاملات اجتماعی خود کنترل کنند. نیاز آنها به اینکه مرکز توجه باشند و از بی‌حوصلگی دوری کنند، می‌تواند آنها را به سمت تمرین طیف وسیعی از رفتارهای پرخطر سوق دهد.

مردان و زنان با تمایلات مرزی تکانشی اغلب بدون در نظر گرفتن عواقب آن عجولانه عمل می‌کنند و اغلب در نتیجه اعمال دمدمی‌مزاج خود دچار آسیب می‌شوند یا قربانی اعتیاد می‌شوند.

بعضی از علائم رفتاری تکانشی شایع در انواع اختلال شخصیت مرزی (BPD) عبارتند از:

رفتارهای خودآزار: مانند بریدن خود، سوزاندن خود یا کوبیدن سر به دیوار. این رفتارها ممکن است به عنوان یک راه برای کنترل درد عاطفی یا برآورده کردن نیازهای دیگری مورد استفاده قرار بگیرند.

رفتارهای خطرناک: مانند رانندگی بی احتیاطی، سوء مصرف مواد یا قمار. افراد مبتلا به BPD ممکن است به دنبال تجربه هیجانات شدید و فرار از درد عاطفی با این‌گونه رفتارهای خطرناک باشند.

فعالیت‌های جنسی پرخطر: مانند رابطه جنسی بدون محافظت یا با افراد متعدد. این نوع رفتارها ممکن است به عنوان یک راه برای جستجوی احساس نزدیکی و تأیید در روابط جنسی باشد.

پرخوری یا پاک‌سازی: خوردن مقادیر زیادی از غذا در یک زمان کوتاه و سپس استفراغ یا استفاده از ملین‌ها برای خلاص شدن از شر غذا. این رفتارها ممکن است به عنوان یک راه برای کنترل وزن، احساس کنترل بر غذا و تسکین درد عاطفی مورد استفاده قرار بگیرند.

رفتارهای تکانشی مالی: مانند خرج کردن پول بدون فکر، قرض گرفتن پول زیاد یا قمار. این رفتارها ممکن است به عنوان یک راه برای تجربه هیجانات شدید و فرار از درد عاطفی باشند.

مهم است که افرادی که با این نوع رفتارها روبرو هستند، حمایت و راهنمایی حرفه‌ای دریافت کنند. مشاوره روان‌شناختی و درمان‌های روانپزشکی می‌توانند به آنها کمک کنند تا راهکارهای موثر برای مدیریت هیجانات و رفتارهای پرخطر را یاد بگیرند و بهبودی روانی و رفاه خود را تجربه کنند.

۳. اختلال شخصیت مرزی پاتولوژیک (متحجر)

افرادی که ویژگی‌های مرزی متحجر را نشان می‌دهند، به طور غیر قابل پیش‌بینی عمل می‌کنند و راضی کردن آنها دشوار است. آنها اغلب تحریک‌پذیر هستند و مستعد طغیان خشم و ناامیدی می‌باشند و نسبت به افراد دیگر بی‌تاب هستند و وقتی به آنچه می‌خواهند نرسند، به سرعت سرخورده می‌شوند.

بنابراین، افرادی که دارای ویژگی‌های مرزی متحجر هستند، اغلب سرسخت و تدافعی هستند و تمایلی به اعتراف در هنگام اشتباه ندارند. روابط آنها می‌تواند محبت‌آمیز باشد، اما همیشه پیچیده است و اغلب از رفتارهای منفعلانه – تهاجمی به عنوان راهی برای ضربه زدن به افرادی که آنها را ناراضی می‌کنند، استفاده می‌کنند.

در این موارد، مهم است که با صبوری و تفهیم نسبت به افرادی که این ویژگی‌ها را نشان می‌دهند، رفتار کنیم. ارائه حمایت و فهم به آنها می‌تواند کمک کننده باشد.

همچنین، مراجعه به مشاوره روان‌شناختی و درمان‌های روانپزشکی می‌تواند به آنها در یادگیری راهکارهای مؤثر برای مدیریت خشم و رفتارهای منفعلانه – تهاجمی کمک کند. اهمیت ارتباط با افرادی که این ویژگی‌ها را نشان می‌دهند و ایجاد محیطی امن و پشتیبان کننده برای آنها نیز بسیار حائز اهمیت است.

برخی از علائم شایع BPD پاتولوژیک عبارتند از:

بی ثباتی عاطفی و خلقی شدید: افراد مبتلا به BPD پاتولوژیک ممکن است نوسانات خلقی شدید و غیر قابل پیش بینی را تجربه کنند. آنها ممکن است به سرعت از خوشحال به غمگین، عصبانی یا تحریک پذیر تبدیل شوند.

روابط ناپایدار: افراد مبتلا به BPD پاتولوژیک ممکن است در حفظ روابط پایدار مشکل داشته باشند. آنها ممکن است به طور متناوب افراد را ایده آل سازی و بی ارزش جلوه دهند و در روابط خود با دوگانگی و افراط و تفریط روبرو شوند.

مشکل در عزت نفس: افراد مبتلا به BPD پاتولوژیک ممکن است عزت نفس پایینی داشته باشند. آنها ممکن است خود را بی ارزش، دوست نداشتنی یا حتی بد بدانند.

احساس هویت ضعیف: افراد مبتلا به BPD پاتولوژیک ممکن است در درک حس هویت خود مشکل داشته باشند. آنها ممکن است احساس کنند که اصلاً کسی نیستند یا اینکه دائماً در حال تغییر هستند.

رفتارهای تکانشی و خطرناک: افراد مبتلا به BPD پاتولوژیک ممکن است درگیر رفتارهای تکانشی و خطرناکی مانند خودزنی، سوء مصرف مواد، رانندگی بی احتیاطی یا پرخوری شوند.

۴.اختلال شخصیت مرزی خود ویرانگر

افرادی که علائم مرزی خود ویرانگر را نشان می‌دهند، بدترین دشمنان خود هستند. آنها مستعد انواع رفتارهای خطرناک هستند و زمانی که به نظر می‌رسد ممکن است در زندگی پیشرفت کنند، تمایل به خرابکاری دارند.

افرادی که از سیستم‌های مرزی خود ویرانگر رنج می‌برند، فاقد حس پایدار خود هستند و آن‌قدر به دیگران وابسته هستند که ترس آنها از رها شدن اغلب از کنترل خارج می‌شود.

مردان و زنانی که علائم مرزی خود ویرانگر دارند، اغلب بداخلاق، تلخ و پر از خشم هستند که ممکن است ابراز کنند یا نکنند.

بسیاری از دشواری‌های آنها ناشی از تمایلات ناخودآگاه و ناشناخته است که می‌تواند در توانایی آنها برای بهره‌مندی از درمان اختلال ایجاد کند.

در این موارد، مهم است که افرادی که با این نوع علائم روبرو هستند، حمایت و راهنمایی حرفه‌ای دریافت کنند. مشاوره روان‌شناختی و درمان‌های روانپزشکی می‌توانند به آنها کمک کنند تا راهکارهای موثر برای مدیریت خشم، وابستگی زیاد به دیگران و رفتارهای خطرناک را یاد بگیرند.

همچنین، اهمیت ایجاد آگاهی از تمایلات ناخودآگاه و ناشناخته و توانایی درک و مدیریت آنها نیز بسیار حائز اهمیت است. ایجاد یک محیط پشتیبان کننده و ایمن برای آنها نیز می‌تواند در بهبود وضعیت روانی و رفاه خود کمک کند.

سایر انواع اختلالات شخصیت مرزی چیست؟

محققان سه دسته یا زیرگروه اختلال شخصیت مرزی را شناسایی کردند که شامل موارد زیر است:

۱. اختلال شخصیت مرزی کلاسیک

اختلال شخصیت مرزی کلاسیک یکی دیگر از انواع اختلال شخصیت مرزی است. افراد گروه‌بندی شده در دسته اصلی BPD علائم رایج این اختلال را به شکل شدیدتر تجربه می‌کنند. تصویر آنها از خود ناپایدار است و کنترل بر پاسخ‌های عاطفی آنها وجود ندارد و اضطراب مکرر توانایی آنها را برای پاسخ به موقعیت‌های مختلف محدود می‌کند.

روابط مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی اصلی با میل به صمیمیت اما ترس از پیامدهای آن مشخص می‌شود و در نتیجه تعاملات بین‌فردی آنها با تناقض مشخص می‌شود. در مقایسه با دو گروه دیگر، افراد در گروه اصلی BPD سطوح پایین‌تری از ترومای دوران کودکی دارند.

۲. برون‌گرا/بیرونی‌سازی

علاوه بر ویژگی‌های انواع اختلال شخصیت مرزی است، افراد در زیرگروه برون‌گرا/بیرونی‌کننده ابعادی از آن را نیز نشان می‌دهند خودشیفته, اختلالات شخصیت ضد اجتماعی و هیستریونیک. آنها تمایلی به ایجاد وابستگی ندارند و سبک بین‌فردی آنها خود محور و سلطه‌گر است.

۳. اسکیزوتایپال/پارانوئید

افرادی که به این زیرگروه تعلق دارند بیشتر احساس می‌کنند که از واقعیت جدا شده‌اند. با این حال، علائم آنها به اندازه کسانی که از روان‌پریشی تمام عیار رنج می‌برند قدرتمند و ناتوان‌کننده نیست و معمولاً می‌توانند در پارامترهای جهان‌هایی که ایجاد می‌کنند به خوبی عمل کنند.

درمان اختلال شخصیت مرزی

صرف نظر از اینکه افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در کدام زیرگروه قرار می‌گیرند، آنها به خوبی دسترسی دارند به درمان گزینه‌هایی که می‌تواند به آنها کمک کند تا بر ترسناک‌ترین و طاقت‌فرساترین علائم خود غلبه کنند.

کار با مفاهیم زیرگروه ممکن است به مبتلایان به BPD و درمانگران آنها کمک کند تا زمینه‌های نگرانی خاصی را که نیاز به توجه ویژه دارند شناسایی کنند.

این شناسایی می‌تواند به درمانگران کمک کند تا به شکل مؤثرتری به نیازهای ویژه افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی پاسخ دهند و راهکارهای مناسب‌تری را ارائه کنند.

درمان اختلال شخصیت مرزی می‌تواند شامل مجموعه‌ای از روش‌ها و رویکردهای مختلف باشد. از جمله درمان‌های مؤثر برای این اختلال می‌توان به درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی (مثل مداخله مبتنی بر ذهن‌آگاهی)، درمان‌های شناختی – رفتاری، درمان‌های گروهی و خانوادگی، و درمان‌های دارویی اشاره کرد.

همچنین، مشاوره روان‌شناختی و روان‌درمانی نیز می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی کمک کند تا مشکلات روانی و روابطی خود را مدیریت کنند و بهبود یابند.

اهمیت اصلی درمان اختلال شخصیت مرزی، توجه به نیازها و مشکلات هر فرد به صورت شخصی و سفارشی شده است. همچنین، حمایت از افراد مبتلا به این اختلال و ایجاد یک محیط پشتیبانی‌کننده و امن برای آنها نیز بسیار حائز اهمیت است. در نهایت، هدف درمان اختلال شخصیت مرزی، بهبود کیفیت زندگی و کاهش علائم و مشکلات روانی است.

سخن پایانی

اختلال شخصیت مرزی یکی از اختلالات روان‌شناختی پیچیده و چالش‌برانگیز است که تأثیر عمیقی بر زندگی فرد و روابط او دارد. این اختلال با وجود تنوع و تفاوت‌هایی که در علائم و نمونه‌های آن وجود دارد، معمولاً با وجود نشانه‌هایی مشترک شناخته می‌شود.

در اختلال شخصیت مرزی، افراد تمایل دارند بین دو قطب مختلف، مانند استقلال و وابستگی یا عشق و نفرت، سروکار داشته باشند. آنها ممکن است دچار ناپایداری در هویت، عواطف و روابط شوند و دشواری در مدیریت خشم، ترس و اضطراب را تجربه کنند.

انواع اختلال شخصیت مرزی شامل زیرگروه‌هایی مانند اختلال شخصیت مرزی دلسرد، اختلال شخصیت مرزی متحجر، اختلال شخصیت مرزی خود ویرانگر و اختلال شخصیت مرزی تکانشی مشخص می‌شوند. هر یک از این زیرگروه‌ها ویژگی‌ها و الگوهای رفتاری خاصی دارند که بر تشخیص و درمان آنها تأثیرگذار است.

اختلال شخصیت مرزی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی فرد داشته باشد، اما با درمان‌های مناسب و پشتیبانی مناسب، افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند بهبود یابند و کیفیت زندگی بهتری را تجربه کنند. اهمیت اصلی درمان اختلال شخصیت مرزی، توجه به نیازها و مشکلات هر فرد به صورت شخصی و سفارشی شده است.

در پایان، مهم است که افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی و خانواده‌هایشان درک و آگاهی کافی درباره این اختلال داشته باشند و از منابع و پشتیبانی‌های موجود در جامعه بهره‌برداری کنند. همچنین، تحقیقات و پژوهش‌های بیشتر در زمینه این اختلال می‌تواند به بهبود روش‌های تشخیص و درمان اختلال شخصیت مرزی کمک کند و بهبودی بیشتری برای افراد مبتلا به این اختلال فراهم آورد.