انواع اختلال دو قطبی وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها و چالش‌های منحصر به فرد خود را دارند. از نوع یک که با دوره‌های شدید شیدایی مشخص میشود تا نوع دو که در آن فرد دوره‌های افسردگی و نیمه‌شیدایی را تجربه می‌کند، بدون اینکه به شیدایی کامل برسد.
گاهی اوقات، خلق و خوی شما ممکن است خنثی به نظر می‌ر‌سد، اما می‌تواند به سرعت تغییر کند. این نوسانات خلقی می‌تواند برای روزها یا حتی هفته ها ادامه داشته باشد و ممکن است از یک الگوی فصلی پیروی کند همچنین ممکن است ترکیبی از خلق و خوی بالا و افسردگی را به طور هم‌زمان تجربه کنید.
اما اختلال دوقطبی (که قبلاً افسردگی شیدایی نامیده می‌شد) فراتر از نوسانات خلقی است. این می‌تواند بسیاری از زمینه‌های زندگی شما را از جمله محل کار یا مدرسه، روال‌های روزمره و روابط زندگی‌تان را مختل کند.
هنگامی که بدانید چه نوع اختلال دوقطبی دارید، می‌توانید اقدامات لازم را برای درمان آن انجام دهید.
هدف از مجله تخصصی برین مگ نه فقط ارائه اطلاعات، بلکه ایجاد درک و همدلی عمیق‌تر با افراد مبتلا به اختلال دوقطبی است. پس بیاید انواع اختلال دو قطبی، علائم، تشخیص و راه‌های درمانی آن را بشناسیم که هرچه سریع‌تر با این بیماری مقابله کنیم.
اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یک بیماری روانی است که با اختلالات خلقی و خوی شدید مشخص میشود. این نوسانات می‌توانند از افسردگی عمیق تا شیدایی (هیجان و انرژی غیرطبیعی) و هیپومانیا (شیدایی خفیف) متغیر باشند. اختلال دوقطبی بر زندگی فرد در ابعاد مختلف، از جمله روابط، شغل و تحصیل، تأثیر می‌گذارد.
انواع اختلال دو قطبی
تشخیص انواع اختلال دوقطبی بر اساس شدت اوج شما است که می‌تواند شامل شیدایی و هیپومانیا باشد. دوره‌های هیپومانیک خفیف‌تر از شیدایی هستند، اما همچنان می توانند زندگی شما را مختل کنند.
۱.اختلال دوقطبی نوع یک
اختلال دوقطبی نوع یک اختلال خلقی است که با نوسانات شدید خلقی از حالت شیدایی یا هیپومانیا تا افسردگی عمیق مشخص میشود. این نوسانات خلقی می‌تواند زندگی فرد را در زمینه‌های مختلف از جمله روابط، شغل و سلامت جسمی تحت تأثیر قرار دهد.
علائم اختلال دو قطبی نوع یک
دوره شیدایی یا هیپومانیا:
- افزایش غیرطبیعی انرژی و فعالیت
- کاهش نیاز به خواب
- افزایش اعتماد به نفس بیش از ندازه
- پرحرفی و گشاده‌رویی
- بی‌قراری و تحریک‌پذیری
- تمرکز و توجه ضعیف
- افزایش میل جنسی
دوره افسردگی:
- احساس غم و ناامیدی
- تغییرات اشتها و خواب
- خستگی و بی‌حوصلگی
- احساس بی‌ارزشی و گناه
- افکار خودکشی
تشخیص اختلال دو قطبی نوع یک:
تشخیص این اختلال توسط روانپزشک و بر اساس معاینه و مصاحبه بالینی انجام میشود. هنوط پزشکان هیچ گونه آزمایش خاصی برای تشخیص این اختلالات دو قطبی شناسایی نکرده‌اند.
۲. اختلال دو قطبی نوع دو
اختلال دو قطبی نوع دو یک اختلال روانی است که به تغییرات شدید در خلق و خو و سطح انرژی فرد منجر میشود. این اختلال به دو حالت اصلی شامل افسردگی شدید (حالت افسرده) و هیپومانیا (حالت هیپومانیک) تقسیم میشود.
در حالت افسرده، فرد تجربه افسردگی شدید، کاهش انرژی، احساس بی‌ارادگی، کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره، اضطراب، خستگی، بی‌خوابی، افکار منفی و احساس گناه و بی‌ارزشی را تجربه می‌کند.
در حالت هیپومانیک، فرد تجربه افزایش شدید در سطح انرژی، هیجان‌پذیری بیش از حد، افکار و ایده‌های بی‌انضباط و خلاقانه، افزایش فعالیت، کمبود نیاز به خواب، افزایش اعتماد به نفس و رفتارهای خطرناک را تجربه می‌کند.
در بین دوره‌های افسردگی شدید و هیپومانی، فرد ممکن است دوره‌هایی از خلوص و عدم وجود هرگونه علائم را تجربه کند که به عنوان دوره استحکام شناختی شناخته میشود.
علائم دوره هایپومانیا:
- افزایش انرژی و فعالیت
- کاهش نیاز به خواب
- افزایش اعتماد به نفس پیش از اندازه
- پرحرفی و گاه ولخرجی
- تحریک پذیری و بی قراری
- تمرکز و توجه بیش از حد به یک موضوع خاص
- تمایل به انجام فعالیت‌های لذت بخش بدون توجه به عواقب
علائم دوره افسردگی
- احساس غم و اندوه
- تغییر در اشتها و الگوی خواب
- مشکل در تمرکز و حافظه
- احساس خستگی و بی حالی
- افکار خودکشی یا مرگ
عوامل خطر:
- سابقه خانوادگی اختلال دو قطبی
- سابقه افسردگی
- سوء مصرف مواد
- رویدادهای استرس زا
تشخیص انواع اختلال دوقطبی نوع دو
تشخیص اختلال دو قطبی نوع دو می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم آن می‌تواند با سایر اختلالات خلقی مانند افسردگی اساسی همپوشانی داشته باشد. برای تشخیص، لازم است که فرد سابقه حداقل یک دوره هایپومانیا و یک دوره افسردگی اساسی را داشته باشد.
۳. اختلال سیکلوتیمیا
اختلال سیکلوتیمیا یک اختلال خلقی مزمن است که با نوسانات خلقی خفیف اما پایدار مشخص میشود. این نوسانات شامل دوره‌های متناوب هایپومانیا (نیمه‌شیدایی) و افسردگی خفیف (نه به شدت افسردگی اساسی) است.
تفاوت اصلی بین اختلال سیکلوتیمیا و اختلال دو قطبی نوع دو در شدت نوسانات خلقی است. در سیکلوتیمیا، نوسانات خلقی کمتر شدید از نوسانات خلقی در اختلال دو قطبی نوع دو است.
علائم دوره هایپومانیا
- افزایش انرژی و فعالیت
- کاهش نیاز به خواب
- افزایش اعتماد به نفس بیش از ندازه
- پرحرفی و گاه ولخرجی
- تحریک پذیری و بی قراری
- تمرکز و توجه بیش از حد به یک موضوع خاص
- تمایل به انجام فعالیت‌های لذت بخش بدون توجه به عواقب
علائم دوره افسردگی خفیف
- احساس غم و اندوه
- تغییر در اشتها و الگوی خواب
- مشکل در تمرکز و حافظه
- احساس خستگی و بی حالی
تشخیص اختلال سیکلوتیمیا
تشخیص سیکلوتیمیا می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم آن می‌تواند با سایر اختلالات خلقی مانند افسردگی اساسی و اختلال دو قطبی نوع دو همپوشانی داشته باشد. برای تشخیص، لازم است که فرد سابقه حداقل دو سال نوسانات خلقی خفیف اما مداوم را داشته باشد که بیشتر روزهای ماه را درگیر کند.
۴. اختلال دوقطبی با ویژگی های مخلوط
اختلال دوقطبی با ویژگی های مخلوط، نوعی از اختلال دوقطبی است که در آن فرد علائم هم دوره‌های شیدایی یا هایپومانیا و هم دوره‌های افسردگی را در یک بازه زمانی مشخص تجربه می‌کند. این نوع اختلال دوقطبی می‌تواند بسیار ناتوان کننده باشد و زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
علائم شیدایی یا هایپومانیا:
- افزایش انرژی و فعالیت
- کاهش نیاز به خواب
- افزایش اعتماد به نفس بیش از ندازه
- پرحرفی و گاه ولخرجی
- تحریک پذیری و بی قراری
- تمرکز و توجه بیش از حد به یک موضوع خاص
- تمایل به انجام فعالیت های لذت بخش بدون توجه به عواقب
علائم افسردگی:
- احساس غم و اندوه
- تغییر در اشتها و الگوی خواب
- مشکل در تمرکز و حافظه
- احساس خستگی و بی حالی
- احساس ناامیدی و بی ارزشی
تشخیص انواع اختلال دو قطبی با ویژگی های مخلوط
تشخیص اختلال دوقطبی با ویژگی های مخلوط می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم آن می‌تواند با سایر اختلالات خلقی مانند افسردگی اساسی و اختلال دوقطبی نوع I و II همپوشانی داشته باشد. برای تشخیص، لازم است که فرد علائم هم دوره‌های شیدایی یا هایپومانیا و هم دوره‌های افسردگی را در یک بازه زمانی مشخص (حداقل یک هفته) تجربه کند.
۵. اختلال دو قطبی با ویژگی های فصلی
اختلال دوقطبی با ویژگی های فصلی، نوعی از اختلال دوقطبی است که در آن الگوی نوسانات خلقی فرد با فصل ها مرتبط است. در این نوع اختلال، فرد در دوره‌های خاصی از سال (معمولاً زمستان یا بهار) دوره‌های شیدایی یا هایپومانیا را تجربه می‌کند و در دوره‌های دیگر سال دوره‌های افسردگی را تجربه می‌کند.
انواع:
- نوع اول: شامل دوره‌های شیدایی یا هایپومانیا در زمستان و دوره‌های افسردگی در تابستان است.
- نوع دوم: شامل دوره‌های هایپومانیا در زمستان و دوره‌های افسردگی در تابستان است.
علائم شیدایی یا هایپومانیا
- افزایش انرژی و فعالیت
- کاهش نیاز به خواب
- افزایش اعتماد به نفس بیش از ندازه
- پرحرفی و گاه ولخرجی
- تحریک پذیری و بی قراری
- تمرکز و توجه بیش از حد به یک موضوع خاص
- تمایل به انجام فعالیت های لذت بخش بدون توجه به عواقب
علائم افسردگی
- احساس غم و اندوه
- تغییر در اشتها و الگوی خواب
- مشکل در تمرکز و حافظه
- احساس خستگی و بی حالی
- احساس ناامیدی و بی ارزشی
تشخیص انواع اختلال دو قطبی با ویژگی های فصلی
تشخیص اختلال دوقطبی با ویژگی های فصلی می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم آن می‌تواند با سایر اختلالات خلقی مانند افسردگی اساسی و اختلال دوقطبی نوع I و II همپوشانی داشته باشد. برای تشخیص، لازم است که فرد علائم هم دوره‌های شیدایی یا هایپومانیا و هم دوره‌های افسردگی را در یک بازه زمانی مشخص (حداقل دو سال) و مرتبط با فصل ها تجربه کند.
۶. اختلال دوقطبی با دوچرخه سواری سریع
اختلال دوقطبی با دوچرخه سواری سریع، نوعی از اختلال دوقطبی است که در آن فرد نوسانات خلقی مکرر و سریعی را تجربه می‌کند. این نوسانات می‌تواند در عرض چند ساعت یا چند روز رخ دهد و شامل دوره‌های شیدایی، هایپومانیا و افسردگی میشود.
دوره‌های شیدایی
- افزایش انرژی و فعالیت
- کاهش نیاز به خواب
- افزایش اعتماد به نفس بیش از ندازه
- پرحرفی و گاه ولخرجی
- تحریک پذیری و بی قراری
- تمرکز و توجه بیش از حد به یک موضوع خاص
- تمایل به انجام فعالیت های لذت بخش بدون توجه به عواقب
دوره‌های هایپومانیا
- علائمی مشابه دوره‌های شیدایی اما با شدت کمتر
دوره‌های افسردگی
- احساس غم و اندوه
- تغییر در اشتها و الگوی خواب
- مشکل در تمرکز و حافظه
- احساس خستگی و بی حالی
- احساس ناامیدی و بی ارزشی
تشخیص انواع اختلال دوقطبی با دوچرخه سواری
تشخیص اختلال دوقطبی با دوچرخه سواری سریع می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم آن می‌تواند با سایر اختلالات خلقی مانند افسردگی اساسی و اختلال دوقطبی نوع I و II همپوشانی داشته باشد. برای تشخیص، لازم است که فرد حداقل چهار دوره نوسان خلقی را در یک سال تجربه کند که هر دوره حداقل دو روز طول بکشد.
۷. اختلال دو قطبی نامشخص
اختلال دوقطبی نامشخص نوعی از اختلال دوقطبی است که در آن فرد علائمی را تجربه می‌کند که به طور کامل با معیارهای تشخیصی اختلال دوقطبی نوع I، II یا سیکلوتیمیا مطابقت ندارد. به عبارت دیگر، فرد ممکن است برخی از علائم شیدایی، هایپومانیا یا افسردگی را تجربه کند، اما تعداد یا شدت علائم برای تشخیص قطعی یکی از انواع اختلال دوقطبی کافی نیست.
علائم شیدایی
- افزایش انرژی و فعالیت
- کاهش نیاز به خواب
- افزایش اعتماد به نفس بیش از ندازه
- پرحرفی و گاه ولخرجی
- تحریک پذیری و بی قراری
- تمرکز و توجه بیش از حد به یک موضوع خاص
- تمایل به انجام فعالیت‌های لذت بخش بدون توجه به عواقب
علائم هایپومانیا
- مشابه علائم دوره شیدایی اما با شدت کمتر
- علائم افسردگی
- احساس غم و اندوه
- تغییر در اشتها و الگوی خواب
- مشکل در تمرکز و حافظه
- احساس خستگی و بی حالی
- احساس ناامیدی و بی ارزشی
تشخیص انواع اختلال دو قطبی نامشخص
تشخیص اختلال دوقطبی نامشخص می‌تواند دشوار باشد، زیرا علائم آن می‌تواند با سایر اختلالات خلقی مانند افسردگی اساسی، اضطراب و اختلال شخصیت مرزی همپوشانی داشته باشد. برای تشخیص، لازم است که فرد سابقه حداقل دو دوره نوسان خلقی را داشته باشد که با معیارهای تشخیصی اختلال دوقطبی نوع I، II یا سیکلوتیمیا مطابقت نداشته باشد.
راه های تشخیص اختلال دو قطبی چیست؟
راه‌های تشخیص اختلال دو قطبی شامل مراجعه به روان‌شناس یا روانپزشک و انجام مصاحبه‌های بالینی است. در این مصاحبه‌ها، پزشک سؤالاتی در ارتباط با علائم بیماری روانی فرد و بیماری‌هایی که در خانواده وجود دارد می‌پرسد.
همچنین، استفاده از تست‌های معتبر روان‌شناسی توسط متخصصین حرفه ای برای ارزیابی علائم اختلال دوقطبی می‌تواند به شناسایی اختلالات خلقی کمک کند و افراد را به سمت جستجوی کمک حرفه‌ای راهنمایی کند. این تست‌ها شامل سؤالاتی است که خلق و خو، رفتار و سایر عواملی که ممکن است نشان دهنده اختلال دوقطبی باشند را ارزیابی می‌کنند.
با این حال، تنها یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی واجد شرایط می‌تواند تشخیص رسمی اختلال دوقطبی را ارائه دهد.
علاوه بر این، آموزش روانی به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در مورد وضعیت، راه‌های درمان و تشخیص علائم عود بیماری می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا قبل از تجربه اپیزود کامل، تحت درمان قرار گیرند. این امر می‌تواند به کاهش خطر خودکشی کمک کند، زیرا خطر خودکشی در بین افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دست کم ۱۵ برابر بیشتر از جمعیت عادی است.
تفاوت اختلال دو قطبی نوع یک با نوع دو و سیکلوتیمیا چیست؟
اختلال دو قطبی و سیکلوتیمیا دو نوع از اختلالات خلقی هستند که با نوسانات خلقی مشخص می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد.
اختلال دو قطبی نوع یک
اختلال دو قطبی نوع یک با دوره‌های شیدایی مشخص میشود که حداقل یک هفته طول می‌کشد یا به حدی شدید است که نیاز به بستری شدن دارد. این دوره‌های شیدایی می‌توانند با دوره‌های افسردگی شدید همراه باشند، اما وجود دوره‌های افسردگی برای تشخیص این نوع از اختلال ضروری نیست.
اختلال دو قطبی نوع دو
اختلال دو قطبی نوع دو با دوره‌های افسردگی شدید و دوره‌های هیپومانیا (نیمه‌شیدایی) مشخص میشود. دوره‌های هیپومانیا کمتر شدید از شیدایی هستند و به زندگی روزمره فرد آسیب کمتری می‌زنند. برای تشخیص اختلال دو قطبی نوع دو، حداقل یک دوره افسردگی شدید و یک دوره هیپومانیا لازم است.
اختلال سیکلوتیمیا
اختلال سیکلوتیمیا که به عنوان یک نوع خفیف‌تر از اختلال دو قطبی شناخته میشود، با نوسانات خلقی مداوم بین دوره‌های هیپومانیا و دوره‌های خفیف افسردگی مشخص میشود. این نوسانات خلقی در سیکلوتیمیا به اندازه اختلال دو قطبی نوع یک یا دو شدید نیستند و معمولاً طولانی‌مدت هستند. برای تشخیص سیکلوتیمیا، این نوسانات خلقی باید برای حداقل دو سال در بزرگسالان و یک سال در کودکان و نوجوانان بدون وقفه طولانی‌مدت ادامه داشته باشند.
به طور خلاصه، اختلال دو قطبی نوع یک با شیدایی شدید، اختلال دو قطبی نوع دو با هیپومانیا و افسردگی شدید، و سیکلوتیمیا با نوسانات خلقی خفیف‌تر و مداوم مشخص می‌شوند. هر یک از این اختلالات نیازمند رویکردهای درمانی متفاوتی هستند.
راه های درمانی انواع اختلال دو قطبی
درمان اختلال دو قطبی شامل رویکردهای مختلفی است که بر اساس نوع اختلال و نیازهای فردی بیمار تنظیم می‌شوند. در ادامه، روش‌های درمانی مختلف برای انواع اختلال دو قطبی بررسی می‌شوند:
اختلال دو قطبی نوع یک
- داروهای ضد افسردگی و ضد شیدایی: برای کنترل دوره‌های شیدایی و افسردگی استفاده می‌شوند. لیتیوم یکی از داروهای رایج برای کنترل شیدایی است.
- روان درمانی: شامل درمان شناختی رفتاری (CBT) و سایر روش‌های روان درمانی که به بیمار کمک می‌کنند تا با افکار و رفتارهای خود بهتر کنار بیایند.
اختلال دو قطبی نوع دو
- داروهای ضد افسردگی: برای کنترل دوره‌های افسردگی استفاده می‌شوند. با این حال، باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرند تا باعث تحریک دوره‌های هیپومانیا نشوند.
- داروهای ضد شیدایی: برای کنترل دوره‌های هیپومانیا استفاده می‌شوند.
- روان درمانی: مانند اختلال دو قطبی نوع یک، روان درمانی می‌تواند به بیماران کمک کند تا با علائم خود بهتر کنار بیایند.
اختلال سیکلوتیمیا
- داروهای ضد تشنج: ممکن است برای کنترل نوسانات خلقی استفاده شوند. گاهی اوقات با لیتیوم یا داروهای دیگر ترکیب می‌شوند تا حداکثر اثر را داشته باشند.
- روان درمانی: به ویژه درمان شناختی رفتاری (CBT) می‌تواند به بیماران کمک کند تا با نوسانات خلقی خود بهتر کنار بیایند و ثبات خلقی بیشتری داشته باشند.
روش‌های درمانی دیگر
- درمان با شوک الکتریکی (ECT): برای بیمارانی که به داروها پاسخ نمی‌دهند یا در موارد شدید افسردگی یا شیدایی استفاده میشود.
- تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (TMS): یک روش نسبتاً جدید که می‌تواند به عنوان یک گزینه درمانی برای بیمارانی که به داروها پاسخ نمی‌دهند، مورد استفاده قرار گیرد.
درمان اختلال دو قطبی معمولاً نیاز به یک رویکرد چند بعدی دارد که شامل ترکیبی از داروها، روان درمانی و تغییرات سبک زندگی است. همچنین، مهم است که بیماران و خانواده‌های آن‌ها در مورد اختلال و نحوه مدیریت علائم آموزش ببینند.
سخن پایانی
اگر این‌گونه علائم را در خود تجربه می‌کنید، توصیه می‌کنیم بدون تأخیر به یک پزشک روان‌شناس مراجعه کنید. این اقدام به شما کمک می‌کند تا به سرعت درمانی مناسب را برای خودتان پیدا کنید و نگران عوارض جدی آن نباشید.
مهم است به یاد داشته باشید که نادیده گرفتن درمان بیماری می‌تواند خطرات جدی را به همراه داشته باشد و با افزایش شدت علائم همراه باشد؛ بنابراین، اهمیت دارد که به موقع و با جدیت به درمان اختلال دوقطبی بپردازید تا بهبودی و بهتر شدن وضعیت خود را تجربه کنید.
