اختلال شخصیت نمایشی کودکانه یک الگوی رفتاری مشخص است که با نیاز بیش از حد به توجه و تحسین دیگران همراه است. این کودکان برای جلب توجه اطرافیان، رفتارهای هیجانی و پرزرق و برق از خود نشان میدهند. آنها اغلب بیش از حد احساساتی و هیجانی عمل میکنند و به راحتی تحت تأثیر قرار میگیرند.
کودکان دارای شخصیت نمایشی معمولاً در خانوادههایی بزرگ شدهاند که شیوه تربیتی آنها دوگانه و متناقض بوده است. آنها اغلب از سوی مادر مورد بیتوجهی قرار گرفتهاند و برای جلب توجه، رفتارهای نمایشی از خود بروز میدهند. این کودکان به شدت نیازمند تأیید و تحسین دیگران هستند و برای دریافت آن حاضرند هر کاری انجام دهند.
در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ، به دنیای شخصیت نمایشی کودکانه و بررسی ویژگیها، ریشهها و پیامدهای این الگوی رفتاری میپردازیم.
شخصیت نمایشی کودکانه چیست؟
شخصیت نمایشی کودکانه، الگوی رفتاری خاصی است که با نیاز شدید به جلب توجه، تمایل به خودنمایی و اغراق در بیان احساسات و رفتارها مشخص میشود. این کودکان گویی در حال اجرای یک نمایش دائمی هستند و با حرکات، لحن و کلمات اغراقآمیز، حضار را مجذوب میکنند.
کودکان با شخصیت نمایشی عاشق مرکز توجه بودن هستند. آنها از تعریف کردن داستانها، بازی کردن نقشهای مختلف و به نمایش گذاشتن استعدادهایشان لذت میبرند.
این کودکان احساسات خود را به شدت و اغلب به طور غیر قابل کنترلی بیان میکنند. آنها ممکن است به راحتی از چیزهای کوچک ناراحت یا عصبانی شوند و یا به طور غیرمعمول شاد و هیجانزده به نظر برسند.
تمایل به جلب نظر و تأیید دیگران انگیزه اصلی بسیاری از رفتارهای این کودکان است. آنها از تشویق و تحسین لذت میبرند و ممکن است برای جلب توجه دست به کارهای عجیب و غریب بزنند.
با وجود چالشهایی که شخصیت نمایشی میتواند برای کودکان ایجاد کند، مهم است که به یاد داشته باشیم این کودکان با استعداد، خلاق و پرانرژی هستند.
با حمایت و راهنمایی درست، این کودکان میتوانند یاد بگیرند که احساسات خود را به طور مناسب بیان کنند، روابط سالم برقرار کنند و از استعدادهای خود برای موفقیت در زندگی استفاده کنند.
علائم شخصیت نمایشی در کودکان
نشانه های اصلی شخصیت نمایشی کودکانه شامل موارد زیر است:
۱. نیاز بیش از حد به توجه و تحسین
کودکان دارای این اختلال به شدت نیازمند توجه و تأیید دیگران هستند. آنها برای جلب توجه اطرافیان، رفتارهای پرزرق و برق و هیجانی از خود نشان میدهند؛ مانند بازیگوشی بیش از حد، لباسهای فانتزی و جلف، و حتی ممکن است به صورت مصنوعی غش کنند.
۲. رفتارهای بیش از حد احساساتی و هیجانی
این کودکان به راحتی تحت تأثیر قرار میگیرند و احساسات خود را به شکل افراطی و اغراقآمیز ابراز میکنند. آنها ممکن است به سرعت از شادی به غم یا عصبانیت تغییر حالت دهند.
۳. تمایل به جلب توجه با هر وسیلهای
کودکان مبتلا برای جلب توجه دیگران حاضرند هر کاری انجام دهند، حتی اگر آن کار نامناسب یا خطرناک باشد. آنها ممکن است دروغ بگویند، رفتارهای پرخطر انجام دهند یا به خودشان آسیب برسانند.
۴. رفتارهای رقابتجویانه و حسادتآمیز
این کودکان به شدت رقابتجو هستند و نمیتوانند ببینند که دیگران مورد توجه قرار میگیرند. آنها ممکن است به دیگران حسادت کنند و سعی کنند همیشه در کانون توجه باشند.
علائم دیگر شامل خودشیفتگی، سطحی بودن روابط، و تمایل به دروغگویی و اغراق در توصیف رویدادها و احساسات است. این اختلال در دختران شایعتر از پسران است.
سایر علائم
- تمایل به رفتارهای رقص آمیز، شوخی و لودگی
- استفاده از لباسها و آرایش چشمگیر برای جلب توجه
- حساسیت شدید به انتقاد و طرد شدن
- وابستگی شدید به دیگران و ترس از تنهایی
این رفتارها معمولا ریشه در کمبود توجه و محبت در دوران کودکی دارند و کودک برای جبران این کمبود، به رفتارهای نمایشی و جلب توجه روی میآورد.
عوامل شخصیت نمایشی در کودکان
عوامل مختلفی میتوانند در بروز اختلال شخصیت نمایشی در کودکان نقش داشته باشند. از مهمترین این عوامل عبارتند از:
عوامل خانوادگی و محیطی
- تجربه آسیبهای عاطفی و روانی در دوران کودکی مانند سوءاستفاده جسمی، جنسی یا غفلت از کودک
- الگوهای نامناسب تربیتی والدین مانند تنبیه بدنی، سرزنش مکرر، یا تحقیر کودک
- فقدان ارتباط صمیمانه و گرم با والدین یا سایر اعضای خانواده
- تجربه طرد شدن یا عدم پذیرش از سوی خانواده یا همسالان
عوامل زیستی و ژنتیکی
- وجود سابقه اختلالات شخصیتی یا روانپزشکی در خانواده که ممکن است زمینه ژنتیکی را فراهم کند
- اختلالات عصبشناختی یا نقایص ساختاری در مغز که بر تنظیم هیجانات و رفتار تأثیر میگذارد
سایر عوامل
- تجربه آسیبهای روانی مانند اضطراب یا افسردگی در دوران کودکی
- قرار گرفتن در معرض خشونت یا تروما در محیط زندگی
- تأثیرپذیری از الگوهای رفتاری نامناسب در رسانهها یا محیط اجتماعی
لازم به ذکر است که معمولاً ترکیبی از این عوامل خانوادگی، زیستی و محیطی در بروز اختلال شخصیت نمایشی در کودکان نقش دارند. شناسایی و درمان به موقع این اختلال در کودکان بسیار حائز اهمیت است.
راه های تشخیص اختلال شخصیت نمایشی کودکانه
اختلال شخصیت نمایشی در کودکان تشخیص داده نمیشود. این اختلال معمولاً در اوایل بزرگسالی خود را نشان میدهد و تشخیص آن در این دوره صورت میگیرد. با این حال، برخی الگوهای رفتاری مشابه این اختلال ممکن است در اواخر نوجوانی دیده شود.
روش تشخیص در بزرگسالی
برای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی در بزرگسالی، معیارهای زیر باید برآورده شوند:
- وجود الگوی مداوم از احساسات و توجه بیش از حد
- حضور حداقل ۵ مورد از ویژگیهای زیر:
- احساس راحتی در مرکز توجه قرار گرفتن
- تعامل با دیگران به شیوهای نمایشی و پرزرق و برق
- ظاهری جلف و متکلف
- رفتار احساساتی و پرهیجان
- خودانگاره و روابط بینفردی سطحی و گذرا
- اغراق در ابراز احساسات
- احساس حق به برآورده شدن نیازها
- استفاده ابزاری از دیگران برای رسیدن به اهداف شخصی
- الگوهای رفتاری کودکانه و عدم بلوغ
شروع علائم از اوایل بزرگسالی
تشخیص نهایی توسط روانپزشک یا روانشناس بالینی و بر اساس مصاحبه و ارزیابی دقیق صورت میگیرد. آنها همچنین باید سایر اختلالات روانپزشکی یا بیماریهای جسمی را که میتواند علائم مشابهی داشته باشند، رد کنند.
بنابراین، اگرچه اختلال شخصیت نمایشی کودکانه تشخیص داده نمیشود، اما شناسایی به موقع الگوهای رفتاری مشابه در نوجوانی و درمان آنها میتواند از بروز این اختلال در بزرگسالی پیشگیری کند.
راههای پیشگیری از اختلال شخصیت نمایشی در کودکان
اختلال شخصیت نمایشی در کودکان تشخیص داده نمیشود. این اختلال معمولاً در اوایل بزرگسالی خود را نشان میدهد و تشخیص آن در این دوره صورت میگیرد. با این حال، برخی الگوهای رفتاری مشابه این اختلال ممکن است در اواخر نوجوانی دیده شود.
با وجود این، پیشگیری از بروز این اختلال در بزرگسالی از دوران کودکی باید آغاز شود. راههای پیشگیری از اختلال شخصیت نمایشی در کودکان عبارتند از:
توجه به رشد احساسی کودکان
آموزش مهارتهای تنظیم هیجانی و کنترل رفتارهای نمایشی و اغراقآمیز
تقویت عزت نفس و خودباوری در کودکان به جای وابستگی به تأیید دیگران
ایجاد محیطی امن و پذیرا برای ابراز احساسات واقعی کودک
ارتقاء مهارتهای اجتماعی
آموزش مهارتهای ارتباطی و برقراری روابط سالم با دیگران
تشویق کودک به همدلی و درک احساسات دیگران
کمک به کودک برای درک مرزهای مناسب در روابط اجتماعی
استفاده از مشاوره و رواندرمانی
شناسایی و درمان مشکلات روانی مانند اضطراب یا افسردگی در کودکان
آموزش الگوهای تربیتی مناسب به والدین برای پرورش سالم کودک
درمان مشکلات خانوادگی یا آسیبهای روانی که میتواند زمینهساز این اختلال باشد
لازم به ذکر است که عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی نیز در بروز این اختلال نقش دارند؛ بنابراین پیشگیری کامل ممکن نیست؛ اما با اقدامات به موقع میتوان از شدت آن در آینده پیشگیری کرد.
روش های درمانی
روش های مختلفی برای درمان اختلال شخصیت نمایشی وجود دارد که عبارتند از:
روان درمانی شناختی – رفتاری
این روش به بیمار کمک میکند تا الگوهای تفکر و رفتار ناسالم خود را شناسایی و اصلاح کند. هدف آن است که بیمار بتواند روش تفکر خود را گسترش دهد و به شیوهای منطقیتر و آرامتر عمل کند. این روش همچنین برای درمان اختلالات همراه مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات خوردن نیز کاربرد دارد.
روان تحلیل گری
در این روش، هدف کاهش واکنشهای احساسی شدید بیمار از طریق شناسایی و آشکارسازی دلایل زیربنایی بروز اختلال است. اگر به درستی اجرا شود، میتواند تأثیر زیادی در درمان اختلال شخصیت نمایشی داشته باشد.
خانواده درمانی و زوج درمانی
این روشها به بهبود الگوهای ارتباطی و حل مشکلات بین فردی بیمار با اعضای خانواده یا شریک زندگیاش کمک میکند. از آنجا که اختلال شخصیت نمایشی بر روابط اجتماعی و عاطفی تأثیر میگذارد، این روشها میتوانند مکمل خوبی برای سایر درمانها باشند.
بازی درمانی (برای کودکان)
این روش برای کودکان کاربرد دارد و به آنها کمک میکند تا در یک محیط امن با مشکلات رفتاری، استرس و آسیبهای روانی خود روبرو شوند. تحقیقات نشان میدهد که بازی درمانی میتواند در درمان اختلالات روانی در کودکان مؤثر باشد.
لازم به ذکر است که معمولاً ترکیبی از این روشها بر اساس شرایط و نیازهای خاص بیمار به کار گرفته میشود. همچنین درمان اختلال شخصیت نمایشی نیازمند یک دوره طولانی مدت روان درمانی است.
سخن پایانی
اختلال شخصیت نمایشی (HPD) یک بیماری روانی است که میتواند بر نحوه تعامل و عملکرد کودکان در دنیای اطرافشان تأثیر بگذارد. اگرچه HPD قابلدرمان نیست، اما با درمان مناسب، اکثر کودکان میتوانند یاد بگیرند که علائم خود را مدیریت کرده و زندگی سالم و پرباری داشته باشند.
اگر نگران هستید که فرزندتان ممکن است به اختلال شخصیت نمایشی مبتلا باشد، مهم است که دراسرعوقت از یک متخصص بهداشت روان کمک بگیرید. تشخیص و درمان زودهنگام میتواند تفاوت زیادی در پیامدهای کودک ایجاد کند.