آیا تا به حال به این فکر افتاده‌اید که چگونه نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام می‌تواند رازهای پنهان و جذابی از عملکرد مغز ما را فاش کند؟ این سوال جذاب، ما را به دنیای مخفی و زیبایی از عملکرد مغز هدایت می‌کند.
این فناوری پیشرفته که به ما این امکان را می‌دهد تا عمقی بی‌نظیر از فعالیت‌های الکتریکی مغز خود را بشناسیم، همچنین نوار مغزی یکی از مهمترین ابزارها در زمینه علوم عصبی و پزشکی است.
از آنجایی که الکتروانسفالوگرام یک روش غیر تهاجمی است و به راحتی قابل استفاده برای هر فردی می‌باشد، بسیاری از پژوهش‌ها و مطالعات از این روش برای بررسی فعالیت‌های مغزی در افراد مختلف استفاده می‌کنند. همچنین، این روش برای بررسی تأثیرات مواد مخدر، تمرینات ذهنی و حتی تأثیرات موسیقی بر فعالیت مغزی نیز استفاده می‌شود.
در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ به بررسی عمیق نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام (EEG) چیست؟ و عملکرد آن می‌پردازیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام (EEG) چیست؟
استفاده از نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرام برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی مغز یک روش آزمایشی مهم است. این آزمایش از الکترودهای کوچک و فلزی برای اتصال به پوست سر استفاده می کند تا تکانه های الکتریکی که توسط سلول‌های مغزی ایجاد می‌شوند را ضبط کند. فعالیت مغزی به‌صورت خطوط مواج در نوار مغزی نمایش داده می‌شود و نشان می‌دهد که سلول‌های مغزی، حتی در حالت خواب همیشه فعال هستند.
این اطلاعات به‌صورت نمودار یا در قالب یک گزارش کاغذی نمایش داده می‌شود. سپس پزشک مربوطه این اطلاعات را تفسیر کرده و به شما توضیح می‌دهد.
در طول زمان الکتروانسفالوگرام (EEG)، ارائه دهنده شما به حدود ۱۰۰ صفحه یا نمایشگر کامپیوتر از فعالیت مغزی شما نگاه می‌کند. آنها به شکل موج‌های پایه توجه می‌کنند، اما همچنین به انرژی‌های مختصر و واکنش‌هایی مانند چشمک زدن نورها توجه دارند.
همچنین ممکن است در آزمایش‌هایی به نام مطالعات بالقوه شرکت کنید. این آزمایش‌ها فعالیت الکتریکی مغز شما را در پاسخ به تحریک‌های بینایی، صوتی یا لمسی اندازه‌گیری می‌کنند.
استفاده از نوار مغزی به عنوان یکی از روش های تشخیصی اصلی برای بیماران مبتلا به صرع بسیار مفید است و همچنین می‌تواند در تشخیص بیماری‌های دیگر مغزی نیز مؤثر باشد.
انواع نوار مغزی (EEG)
انواع مختلفی از نوار مغزی (EEG) وجود دارد که می‌تواند برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز شما استفاده شود. نوع آزمایشی که انجام می‌دهید به شرایطی که پزشک شما در حال بررسی آن است بستگی دارد.
نوار مغزی معمول:
- این یک نوار مغزی معمولی است که حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می کشد.
- در طول آزمایش، از شما خواسته می‌شود که آرام دراز بکشید و چشمان خود را باز و بسته کنید و همچنین برای چند دقیقه نفس عمیق بکشید.
- ممکن است از یک نور چشمک زن برای مشاهده تأثیر آن بر فعالیت مغز شما استفاده شود.
نوار مغزی خواب یا محرومیت از خواب:
- نوار مغزی خواب در حالی که شما خواب هستید انجام می‌شود. این روش ممکن است برای بررسی اختلالات خواب یا زمانی که الکتروانسفالوگرام معمولی اطلاعات کافی را ارائه نمی‌دهد، استفاده شود.
- در برخی موارد، ممکن است از شما خواسته شود که شب قبل از آزمایش بیدار بمانید تا مطمئن شوید که می‌توانید در طول آزمایش به خواب بروید. این نوار مغزی محرومیت از خواب نامیده می‌شود.
نوار مغزی سرپایی:
- الکتروانسفالوگرام سرپایی فعالیت مغز شما را در طول روز و شب به مدت یک یا چند روز ثبت می کند.
- الکترودها به یک ضبط کننده نوار مغزی قابل حمل کوچک متصل می‌شوند که می‌توانید آن را زیر لباس خود بپوشید.
- در حین ضبط می‌توانید به اکثر فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهید، اما باید از خیس شدن تجهیزات خودداری کنید.
تله متری ویدئویی:
- تله متری ویدئویی، که الکتروانسفالوگرام ویدئویی نیز نامیده می‌شود، نوعی نوار مغزی است که در آن در حین ضبط نوار مغزی از شما فیلم‌برداری می‌شود. این می‌تواند به ارائه اطلاعات بیشتر در مورد فعالیت مغز شما کمک کند.
- این آزمایش معمولاً طی چند روز در حالی که در یک بیمارستان بستری هستید انجام می‌شود.
- سیگنال‌های نوار مغزی به‌صورت بی سیم به کامپیوتر منتقل می‌شوند و ویدئو نیز توسط کامپیوتر ضبط می‌شود و توسط تکنسین‌های آموزش دیده به طور منظم رصد می‌شود.
تله متری تهاجمی EEG:
- این نوع الکتروانسفالوگرام رایج نیست، اما ممکن است برای تعیین اینکه آیا جراحی برای برخی از افراد مبتلا به صرع پیچیده امکان پذیر است یا خیر، استفاده شود.
- این شامل عمل جراحی برای قرار دادن الکترودها به طور مستقیم روی مغز است تا دقیقاً مشخص شود که تشنج‌ها از کجا شروع می‌شوند.
چرا ممکن است به نوار مغزی نیاز داشته باشیم؟
الکتروانسفالوگرام قادر است تا نوساناتی را در فعالیت مغز شناسایی کند که ممکن است در تشخیص بیماری‌های مغزی، به خصوص صرع یا سایر بیماری‌های تشنجی به کار آید. علاوه بر این، ممکن است استفاده از نوار مغزی برای تشخیص یا درمان بیماری‌های زیر مفید باشد:
- تومورهای مغزی.
- آسیب مغزی ناشی از آسیب به سر.
- بیماری مغزی که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که به آنسفالوپاتی معروف است.
- التهاب مغز، مانند آنسفالیت تبخال.
- سکته مغزی.
- اختلالات خواب.
- بیماری کروتسفلد-ژاکوب: یک بیماری نادر و عفونی است که باعث از بین رفتن مغز به مرور زمان می‌شود.
همچنین از الکتروانسفالوگرام (EEG) ممکن است برای تشخیص مرگ مغزی در افراد که در وضعیت کما هستند استفاده کنیم. استفاده از نوار مغزی به‌صورت پیوسته می‌تواند در تعیین سطح مناسب بیهوشی برای افرادی که در کما به دلیل عوارض پزشکی قرار دارند، مفید باشد.
خطرات نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام (EEG) چیست؟
الکتروانسفالوگرام یک روش ایمن است که برای سال‌ها استفاده شده است. در آزمایش هیچ ناراحتی ایجاد نمی‌شود و الکترودها فقط فعالیت مغز را ثبت می‌کنند، بدون ایجاد هیچ احساسی. همچنین، خطر شوک الکتریکی وجود ندارد.
در موارد نادر، نوار مغزی ممکن است باعث تشنج شود، اما در صورت وقوع، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما به شما کمک می کند. بر اساس وضعیت سلامت شما، ممکن است خطرات دیگری وجود داشته باشد، بنابراین قبل از هر چیز، با پزشک خود صحبت کنید.
در حین انجام آزمایش EEG، موانع و عوامل مختلفی ممکن است باعث ایجاد مشکلات و اختلالات شوند که عبارتند از:
- کاهش قند خون به دلیل روزه داری
- حرکت بدن یا چراغ‌های روشن در طول آزمایش که بسیار نادراً یا هرگز، معمولاً تفسیر آزمایش را به چالش می‌کشد.
- نورهای روشن یا چشمک زن، به ویژه
- مصرف داروهای آرام بخش
- نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه، کولا و چای که بعضی اوقات ممکن است نتایج نوار مغزی را تغییر دهند (تفسیر آزمایش را تحت تأثیر قرار می‌دهند این عوامل بسیار نادر هستند)
- موهای چرب یا استفاده از اسپری مو
چگونه باید برای نوار مغزی آماده شوید؟
شما می‌توانید از ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی خود این روش را برای شما توضیح دهد و از او بپرسید که قبل از انجام آزمایش چه کارهایی باید انجام دهید. مراحل استانداردی که ممکن است از شما خواسته شود شامل موارد زیر می‌شود:
- حتما موهایتان را با شامپو بشویید، اما شب قبل از آزمایش از نرم کننده استفاده نکنید. هیچ محصول حالت دهنده مویی؛ مانند اسپری یا ژل هم استفاده نکنید.
- هر داروی تجویزی یا مکمل گیاهی که مصرف می کنید را به ارائه دهنده خود اطلاع دهید.
- اگر ارائه دهنده شما به شما گفته است که باید داروهای خاصی مصرف کنید، حتما قبل از آزمایش مصرف آنها را متوقف کنید و با او مشورت کنید.
- حداقل ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش هیچ ماده حاوی کافئین مصرف نکنید.
- هر دستوری که در مورد کاهش خواب شب قبل از آزمایش داده شود، حتما رعایت کنید. برخی آزمایشات نیاز به خوابیدن دارند و برخی نه. اگر باید در طول خواب نوار مغزی گرفته شود، بزرگسالان باید حداکثر ۴ یا ۵ ساعت قبل از آزمایش بخوابند و کودکان باید حداقل ۵ تا ۷ ساعت بخوابند.
- شب قبل یا روز عمل، روزه نگیرید و از قند خون پایین پرهیز کنید، زیرا ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارد.
با توجه به وضعیت سلامتی شما، ارائه دهنده ممکن است از شما درخواست آماده سازی های خاص دیگری نیز داشته باشد.
در طول الکتروانسفالوگرام چه اتفاقی می‌افتد؟
الکتروانسفالوگرام ممکن است در حالت سرپایی یا به عنوان بخشی از اقامت شما در بیمارستان انجام شود. روال‌های انجام آن ممکن است بسته به وضعیت شما و اقدامات ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما متفاوت باشد. با پزشک خود در مورد آنچه باید انتظار داشته باشید صحبت کنید.
به طور کلی، نوار مغزی به این صورت است:
- در طول آزمایش، روی صندلی یا تخت دراز خواهید کشید.
- ۱۶ تا ۲۵ الکترود با خمیر مخصوص به پوست سر شما متصل می‌شود. یا از یک کلاهک با الکترودها استفاده خواهد شد.
- از شما خواسته می‌شود که چشمان خود را ببندید، استراحت کنید و بی حرکت باشید.
- در حالی که ضبط در حال انجام است، باید تا حد امکان ثابت بمانید.
- ممکن است ارائه دهنده شما از طریق پنجره‌ای در اتاق مجاور شما را تماشا کند تا حرکاتی را که می‌توانند باعث خواندن نادرست شوند، مانند بلعیدن یا پلک زدن، بررسی کند.
- ضبط ممکن است به طور دوره‌ای متوقف شود تا به شما اجازه استراحت یا تغییر موقعیت داده شود.
- پس از ضبط اولیه، ارائه دهنده شما ممکن است با محرک‌های مختلفی مانند نور چشمک زن یا تنفس عمیق، فعالیت امواج مغزی شما را آزمایش کند.
- این آزمایش معمولاً توسط یک تکنسین نوار مغزی انجام می‌شود و ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد.
- اگر برای مشکلات خواب مورد آزمایش قرار می‌گیرید، نوار مغزی ممکن است در حالی که خواب هستید انجام شود.
- اگر به نظارت طولانی مدت نیاز دارید، ممکن است برای نوار مغزی ۲۴ ساعته در بیمارستان بستری شوید.
بعد از الکتروانسفالوگرام چه اتفاقی می افتد؟
هنگامی که آزمایش الکتروانسفالوگرام به پایان رسید، الکترودها از پوست سر شما جدا شده و خمیر الکترود با آب گرم یا استون شسته می‌شود. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد بعداً در خانه موهای خود را بشویید.
اگر برای آزمایش نوار مغزی به شما داروی آرام‌بخش داده شده بود، ممکن است لازم باشد تا زمانی که اثر دارو از بین برود، استراحت کنید و از کسی بخواهید که شما را به خانه برساند.
تحریک یا قرمزی پوست در محل قرارگیری الکترودها طبیعی است و در عرض چند ساعت از بین می‌رود.
پزشک شما به شما اطلاع می‌دهد که چه زمانی می‌توانید مصرف داروهایی را که قبل از آزمایش قطع کرده بودید، از سر بگیرید.
بسته به شرایط خاص شما، پزشک ممکن است دستورالعمل‌های اضافی یا توصیه‌های دیگری را بعد از انجام آزمایش به شما ارائه دهد.
تفسیر نتایج
پس از اتمام آزمایش EEG، ضبط توسط پزشکان آموزش دیده برای تفسیر امواج مغزی شما تجزیه و تحلیل می‌شود. نتایج به متخصص مراقبت های بهداشتی که نوار مغزی را برای شما تجویز کرده است ارسال می‌شود.
ممکن است لازم باشد برای بحث در مورد نتایج آزمایش، یک قرار ملاقات جداگانه با پزشک خود داشته باشید.
در اینجا چند نکته برای کمک به شما در آماده شدن برای قرار ملاقات شما آورده شده است:
از یکی از افراد خانواده یا دوستان خود درخواست کنید که همراهتان باشند. آنها می توانند به شما کمک کنند تا اطلاعاتی که دریافت می‌کنید را به خاطر بسپارید و در آینده در مورد آن صحبت کنید.
- سوالاتی را که دارید یادداشت کنید. این شامل سوالاتی در مورد معنای نتایج، مراحل بعدی و اینکه آیا نیاز به انجام آزمایشات دیگری دارید، می‌شود.
- آماده باشید تا در مورد سابقه پزشکی خود صحبت کنید. این شامل هر گونه شرایط عصبی یا تشنج، و همچنین هر دارویی که مصرف می کنید، می‌شود.
در اینجا چند سؤال وجود دارد که ممکن است بخواهید از متخصص مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسید:
- بر اساس نتایج، مراحل بعدی من چیست؟
- در صورت وجود چه پیگیری‌هایی نیاز دارم؟
- آیا عواملی وجود دارد که ممکن است به نوعی بر نتایج این آزمایش تأثیر بگذارد؟
- آیا نیاز به تکرار آزمایش خواهم داشت؟
به یاد داشته باشید که مهم است که در مورد هر گونه سوالی که دارید با پزشک خود صحبت کنید. آنها می توانند به شما کمک کنند تا نتایج خود را درک کنید و بهترین برنامه مراقبتی را برای خود تعیین کنید.
سخن پایانی
الکتروانسفالوگرام (EEG) ابزاری ارزشمند برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز شما است. این روش غیرتهاجمی می‌تواند به پزشکان در تشخیص و نظارت بر طیف گسترده ای از شرایط عصبی از جمله صرع، تشنج، تومور مغزی و اختلالات خواب کمک کند.
اگرچه ممکن است در ابتدا دلهره آور به نظر برسد، اما در واقع یک روش ساده و بدون درد است که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد سلامت مغز شما ارائه دهد. اگر پزشک شما الکتروانسفالوگرام را برای شما تجویز کرده است، می‌توانید با اطمینان خاطر باشید که در دستان خوبی هستید. با کمی آمادگی، می‌توانید این تجربه را بدون هیچ مشکلی پشت سر بگذارید و در عین حال گامی مهم برای درک بهتر مغز خود بردارید.
به یاد داشته باشید که الکتروانسفالوگرام تنها یک ابزار تشخیصی است و تفسیر نتایج آن باید همیشه در کنار سایر اطلاعات پزشکی، از جمله سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی انجام شود. اگر در مورد نتایج الکتروانسفالوگرام خود سوالی دارید، حتماً با پزشک خود صحبت کنید. آنها می توانند به شما کمک کنند تا بفهمید نتایج به چه معناست و بهترین گزینه های درمانی را برای شما تعیین کنید.
