تشخیص شیزوفرنی و انواع دستگاه های پیشرفته برای تشخیص شیزوفرنی کدام‌اند؟

تشخیص شیزوفرنی می‌تواند به درک و روشن شدن علائمی که ممکن است تجربه می‌کنید، کمک کند. این امر گامی مهم در جهت دریافت درمان و مدیریت مؤثر این بیماری است.

اختلال در درک شما از واقعیت، یکی از ویژگی‌های بارز شیزوفرنی است و معمولاً شامل هذیان یا توهم می‌شود. این اختلالات می‌توانند باعث تحریف باورها یا درک شما از واقعیت شوند.مدیریت این علائم با دریافت کمک مناسب آغاز می‌شود.

 شیزوفرنی گاهی می‌تواند با شرایط دیگر سلامت روان اشتباه گرفته شود، بنابراین مشورت با یک تخصصی در حوزه سلامت روان امری حیاتی است.

در حالی که ممکن است دوستان و خانواده شما را تشویق به مراجعه به پزشک کنند، شما ممکن است احساس نیاز به این کار را نداشته باشید. با این حال، به یاد داشته باشید که تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند تفاوت قابل توجهی در کیفیت زندگی شما ایجاد کند.

علاوه بر این، گاهی اوقات ممکن است تغییراتی در رفتار و تعاملات روزمره شما ایجاد شود که خودتان متوجه آن‌ها نشوید. در این موارد، اطرافیان شما ممکن است اولین کسانی باشند که متوجه این تغییرات شده و به دنبال کمک حرفه‌ای باشند.

در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ به روش‌های تشخیص شیزوفرنی و درمانی این بیماری می‌پردازیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

شیزوفرنی چیست؟

شیزوفرنی که در زبان انگلیسی با نام اسکیزوفرنی نیز تلفظ می‌شود، یک اختلال روانی مزمن است که معمولاً با تحریف واقعیت، توهم و تغییر در نحوه برداشت فرد از محیط اطراف، تفکر و رفتار همراه است. این بیماری باعث اختلال در عملکرد شناختی، هیجانی و رفتاری فرد می‌شود و می‌تواند زندگی روزمره وی را تحت تأثیر قرار دهد.

علائم اصلی شیزوفرنی شامل هذیان، توهم، گفتار و رفتار آشفته، انزوا اجتماعی و کاهش انگیزه است. این اختلال معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و علل آن ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و عصب‌شناختی است.

متأسفانه، هنوز درمان قطعی برای شیزوفرنی وجود ندارد، اما داروهای ضدروان‌پریشی، درمان‌های روان‌شناختی و حمایت‌های اجتماعی می‌توانند در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران مؤثر باشند.

روش های تشخیص شیزوفرنی چیست؟

تشخیص شیزوفرنی فرایندی پیچیده است که شامل ارزیابی‌های مختلف توسط متخصصان سلامت روان می‌باشد. هیچ تست واحدی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد و پزشکان برای تأیید تشخیص، به ترکیبی از عوامل از جمله مصاحبه بالینی، معاینه فیزیکی و بررسی‌های مختلف تکیه می‌کنند.

۱. مصاحبه بالینی

مصاحبه بالینی، ابزاری محوری در ارزیابی و تشخیص شیزوفرنی است. این مصاحبه که توسط متخصصان سلامت روان مانند روانپزشکان یا روانشناسان بالینی انجام می‌شود، فرصتی را برای برقراری ارتباط و جمع آوری اطلاعات مفید از بیمار در مورد تجربیات، افکار، احساسات و رفتارهایش فراهم می‌کند.

در طول مصاحبه بالینی، متخصص با پرسیدن سوالات مختلف و گوش دادن فعال به پاسخ‌های بیمار، تصویری جامع از سلامت روان او ایجاد می‌کند. این سوالات می‌توانند مواردی مانند شروع و تاریخچه علائم، ماهیت توهمات و هذیان‌ها، نحوه تأثیرگذاری این علائم بر زندگی روزمره، سابقه بستری در بیمارستان و مصرف دارو را شامل شوند.

علاوه بر سوالات مستقیم، متخصص ممکن است از تکنیک‌های مصاحبه دیگر مانند مشاهده رفتار و زبان بدن بیمار و ارزیابی توانایی او در برقراری ارتباط منطقی و پاسخ به سوالات به طور منسجم نیز استفاده کند.

اطلاعات جمع آوری شده در طی مصاحبه بالینی نقشی اساسی در تشخیص شیزوفرنی دارد. این اطلاعات به متخصصان کمک می کند تا معیارهای تشخیصی DSM-5 را برای شیزوفرنی ارزیابی کنند و سایر احتمالات تشخیصی را رد کنند. مصاحبه همچنین به درک بهتر تجربیات فردی بیمار و نیازهای منحصر به فرد او کمک می کند تا بتوان برنامه درمانی مناسب را برای او طراحی کرد.

تشخیص شیزوفرنی

۲. تشخیص شیزوفرنی با معاینه فیزیکی

معاینه فیزیکی، جزئی از روند تشخیص شیزوفرنی است که به دنبال شناسایی هرگونه بیماری جسمی یا مشکل پزشکی است که می تواند باعث ایجاد علائمی شبیه به شیزوفرنی شود. اگرچه شیزوفرنی یک اختلال روانپزشکی است، اما در برخی موارد، علائمی شبیه به آن می تواند ناشی از بیماری های جسمی مانند عفونت ها، تومورها، اختلالات متابولیک یا عوارض جانبی داروها باشد.

در طی معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است سابقه پزشکی بیمار را بررسی کند، سوالاتی در مورد علائم او بپرسد و یک معاینه کلی انجام دهد. این معاینه ممکن است شامل بررسی علائم حیاتی، معاینه سر و گردن، معاینه قلب و ریه ها، معاینه شکم، معاینه سیستم عصبی و انجام آزمایشاتی مانند آزمایش خون و آزمایش ادرار باشد.

اگر پزشک در طی معاینه فیزیکی ناهنجاری را مشاهده کند، ممکن است آزمایشات تشخیصی اضافی را برای تعیین علت تجویز کند. هدف از این آزمایشات، اطمینان از این است که علائم بیمار ناشی از یک بیماری جسمی قابل درمان نیست و نیاز به مداخلات پزشکی دارد یا خیر.

در حالی که معاینه فیزیکی در تشخیص شیزوفرنی نقش مهمی دارد، به تنهایی برای تأیید تشخیص کافی نیست. تشخیص قطعی شیزوفرنی معمولاً بر اساس ترکیبی از عوامل از جمله مصاحبه بالینی، ارزیابی های روانپزشکی و معیارهای تشخیصی DSM-5 انجام می‌شود.

۳. تشخیص شیزوفرنی با تست‌های روانپرشکی

تست‌های روانپزشکی، ابزارهای مفیدی هستند که در کنار مصاحبه بالینی و معاینه فیزیکی برای ارزیابی و تشخیص شیزوفرنی به کار می روند. این تست‌ها به متخصصان سلامت روان کمک می‌کنند تا عملکرد شناختی، عاطفی و رفتاری فرد را به طور منسجم تر بررسی کنند و اطلاعات ارزشمندی را در مورد نقاط قوت و ضعف او ارائه دهند.

طیف گسترده‌ای از تست‌های روانپزشکی وجود دارد که می‌توان از آنها در ارزیابی شیزوفرنی استفاده کرد. برخی از رایج‌ترین این تست‌ها شامل موارد زیر هستند:

  • تست‌های هوش: این تست‌ها برای ارزیابی توانایی فرد در تفکر منطقی، حل مسئله و یادگیری اطلاعات جدید طراحی شده‌اند.
 
  • تست‌های حافظه: این تست‌ها توانایی فرد را در ذخیره و بازیابی اطلاعات ارزیابی می‌کنند.
 
  • تست‌های توجه: این تست‌ها توانایی فرد را در تمرکز بر یک کار و نادیده گرفتن موارد مزاحم ارزیابی می‌کنند.
 
  • تست‌های عملکرد اجرایی: این تست‌ها توانایی فرد را در برنامه ریزی، سازماندهی و اجرای وظایف پیچیده ارزیابی می‌کنند.
  • پرسشنامه های خود گزارش دهی: این پرسشنامه ها به فرد اجازه می‌دهند تا علائم و تجربیات خود را به طور مستقیم گزارش دهد.
 

نتایج تست‌های روانپزشکی به تنهایی برای تشخیص شیزوفرنی کافی نیست و باید در کنار اطلاعات جمع آوری شده از طریق مصاحبه بالینی و معاینه فیزیکی تفسیر شود. با این حال، این تست‌ها می توانند ابزارهای ارزشمندی برای درک بهتر چالش هایی باشند که فرد با آنها مواجه است و به تعیین برنامه درمانی مناسب کمک کنند.

معیارهای DSM-5 برای تشخیص شیزوفرنی کدامند؟

راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است، ابزاری است که متخصصان سلامت روان از آن برای تشخیص طیف وسیعی از اختلالات روانی از جمله شیزوفرنی استفاده می‌کنند.

برای دریافت تشخیص شیزوفرنی طبق DSM-5، فرد باید دو مورد از علائم زیر را برای مدت قابل توجهی (حداقل شش ماه) تجربه کند یا سابقه ای از علائم شدید (مانند توهمات، هذیان ها، گفتار آشفته) داشته باشد:

علائم مثبت:
  • توهمات: درک نادرست از حواس، مانند شنیدن صداهایی که دیگران نمی‌شنوند یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند.
 
  • هذیان‌ها: باورهای نادرست و غیرمنطقی که علی‌رغم شواهد متقاعد کننده بر آنها پایدار هستند.
 
  • گفتار آشفته: گفتاری که نامفهوم، نامنظم یا جهنده از یک موضوع به موضوع دیگر باشد.
 
  • رفتار آشفته: رفتاری که غیرعادی، غیر قابل پیش بینی یا نامنظم باشد، مانند حرکات عجیب و غریب یا ژست‌های غیرمعمول.
 
علائم منفی:
  • فقدان عاطفه: کاهش یا عدم نشان دادن احساسات عاطفی مناسب، مانند چهره بی حال یا تماس چشمی ضعیف.
 
  • آپاتی: عدم علاقه یا انگیزه برای فعالیت ها.
 
  • گفتار فقیر: صحبت کم یا پاسخ‌های کوتاه و مختصر به سوالات.
 
  • کاتاتونیا: وضعیتی که با بی تحرکی، سفتی عضلانی یا مقاومت در برابر حرکت مشخص می‌شود.
 
  • تغییرات شناختی: مشکلات در حافظه، توجه، تمرکز یا تفکر.
 

علاوه بر این معیارها، برای تشخیص شیزوفرنی طبق DSM-5، فرد باید شرایط زیر را نیز داشته باشد:

  • اختلال عملکرد: علائم باید به طور قابل توجهی در عملکرد شغلی، تحصیلی یا سایر زمینه‌های مهم زندگی اختلال ایجاد کند.
 
  • شروع در دوران کودکی یا نوجوانی: علائم باید در اواخر دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر شوند.
 
  • رد سایر علل: علائم نباید ناشی از سوء مصرف مواد مخدر، داروها یا سایر شرایط پزشکی باشد.
 

تشخیص شیزوفرنی فرآیندی پیچیده است که شامل ارزیابی دقیق توسط متخصص سلامت روان است. DSM-5 ابزاری مهم برای کمک به متخصصان در تشخیص دقیق و ارائه درمان مناسب است.

 

تشخیص شیزوفرنی

انواع دستگاه های پیشرفته برای تشخیص شیزوفرنی کدام‌اند؟

در حال حاضر، هیچ دستگاه پیشرفته‌ای به طور خاص برای تشخیص شیزوفرنی طراحی نشده است. تشخیص این بیماری پیچیده بر اساس ارزیابی‌های بالینی توسط متخصصان سلامت روان و معیارهای تشخیصی DSM-5 انجام می‌شود.

با این حال، تحقیقات در حال انجام است تا بررسی شود که آیا برخی از تکنولوژی‌های جدید می‌توانند به عنوان ابزارهای کمکی در تشخیص شیزوفرنی یا پیش بینی مسیر بیماری مفید باشند. در زیر به دو مورد از این تکنولوژی‌ها اشاره می‌کنیم:

۱. تجزیه و تحلیل تصویربرداری عصبی:

تکنیک های تصویربرداری عصبی مانند MRI و fMRI می توانند تصاویری از ساختار و عملکرد مغز را ارائه دهند. برخی تحقیقات نشان داده اند که تفاوت هایی در ساختار مغز افراد مبتلا به شیزوفرنی وجود دارد، مانند کاهش حجم ماده خاکستری در مناطق خاصی از مغز. با این حال، این تغییرات خاص شیزوفرنی نیستند و می توانند در بیماری های روانپزشکی دیگر نیز مشاهده شوند.

تجزیه و تحلیل کارکردی مغز با استفاده از fMRI می تواند فعالیت مغز را در حین انجام وظایف خاص ارزیابی کند. برخی مطالعات نشان داده اند که افراد مبتلا به شیزوفرنی فعالیت غیرطبیعی در مناطق مغزی مرتبط با پردازش اطلاعات حسی، ادراک و کنترل شناختی دارند. تحقیقات بیشتر برای تعیین اینکه آیا این تغییرات می توانند برای تشخیص یا پیش بینی مسیر بیماری مفید باشند نیاز است.

۲. بیومارکرهای خونی:

بیومارکرها مولکول های قابل اندازه گیری در خون، ادرار یا سایر مایعات بدن هستند که می توانند نشان دهنده وجود یک بیماری باشند. در حالی که هیچ بیومارکر قطعی برای شیزوفرنی وجود ندارد، محققان در حال بررسی تعدادی از بیومارکرهای بالقوه هستند که ممکن است برای تشخیص و نظارت بر این بیماری مفید باشند.

به عنوان مثال، برخی از مطالعات نشان داده اند که افراد مبتلا به شیزوفرنی ممکن است سطوح غیرطبیعی از برخی پروتئین ها یا اسیدهای آمینه را در خون خود داشته باشند. این بیومارکرها می توانند به عنوان ابزاری برای کمک به تشخیص شیزوفرنی و همچنین برای نظارت بر پاسخ به درمان استفاده شوند.

۳. واقعیت مجازی:

واقعیت مجازی (VR) می تواند برای ایجاد محیط های شبیه سازی شده ای استفاده شود که می تواند برای ارزیابی علائم شیزوفرنی و پاسخ به درمان استفاده شود. به عنوان مثال، محققان از VR برای ایجاد محیط های مجازی استفاده کرده اند که توهمات و هذیان های رایج در افراد مبتلا به شیزوفرنی را شبیه سازی می کند. این می تواند به متخصصان در درک بهتر تجربیات بیماران خود و توسعه درمان های موثرتر کمک کند.

علاوه بر این، VR می تواند برای ارائه درمان هایی مانند قرار گرفتن در معرض تدریجی و درمان شناختی رفتاری (CBT) استفاده شود. این درمان ها می توانند به افراد مبتلا به شیزوفرنی برای یادگیری نحوه مدیریت علائم خود و بهبود عملکردشان در زندگی روزمره کمک کنند.

تشخیص شیزوفرنی

روش‌های درمانی

روش‌های درمانی اصلی برای شیزوفرنی شامل درمان دارویی و درمان‌های روان‌شناختی است.

۱. درمان دارویی

درمان دارویی با استفاده از داروهای ضدروان‌پریشی یا آنتی‌پسیکوتیک‌ها، اولین خط درمان برای شیزوفرنی است. این داروها در کنترل علائم مثبت مانند توهم، هذیان و گفتار آشفته مؤثر هستند. داروهای ضدروان‌پریشی نسل اول (تیپیک) و نسل دوم (آتیپیک) وجود دارند که هر کدام مزایا و عوارض جانبی متفاوتی دارند.

پزشک با در نظر گرفتن شرایط بیمار، نوع و شدت علائم، داروی مناسب را تجویز می‌کند. درمان دارویی معمولاً طولانی مدت است و بیمار باید داروها را به طور منظم مصرف کند تا علائم تحت کنترل بماند.

۲. درمان‌های روان‌شناختی

درمان‌های روان‌شناختی مانند روان‌درمانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی و شناختی، و خانواده‌درمانی نیز بخش مهمی از درمان شیزوفرنی هستند. این درمان‌ها به بیمار کمک می‌کنند تا با علائم و چالش‌های زندگی بهتر کنار بیاید، ارتباطات و عملکرد اجتماعی‌اش را بهبود بخشد و از عود بیماری پیشگیری کند.

روان‌درمانی‌های رفتاری – شناختی، درمان پذیرش و تعهد و آموزش مهارت‌های زندگی از جمله روش‌های روان‌شناختی مؤثر برای شیزوفرنی هستند. این درمان‌ها معمولاً به صورت انفرادی یا گروهی و در کنار درمان دارویی ارائه می‌شوند.

در موارد شدید و مقاوم به درمان، ممکن است از روش‌های تهاجمی‌تر مانند شوک درمانی (ECT) یا تحریک مغز با جریان مستقیم (tDCS) نیز استفاده شود، اما این روش‌ها محدودیت‌ها و عوارض جانبی بیشتری دارند.

سخن پایانی

تشخیص شیزوفرنی فرایندی چندگانه است که شامل ارزیابی علائم و رفتارهای بیمار، بررسی سوابق پزشکی و خانوادگی، و در صورت لزوم انجام آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش خون یا تصویربرداری از مغز می‌شود. هیچ آزمایش تشخیصی خاص و قطعی برای این اختلال وجود ندارد و تشخیص بر اساس مشاهدات بالینی پزشک یا روان‌شناس صورت می‌گیرد.

وجود علائم کلیدی مانند توهم، هذیان، گفتار آشفته، انزوای اجتماعی و کاهش انگیزه از نشانه‌های اصلی شیزوفرنی است که باید مورد ارزیابی قرار گیرند. همچنین رد سایر اختلالات روانی یا جسمی که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، بخش مهمی از فرایند تشخیص است.

در نهایت، تشخیص شیزوفرنی نیازمند تجربه و تخصص بالینی است و پزشک یا روان‌شناس باید با در نظر گرفتن تمامی اطلاعات جمع‌آوری شده، تشخیص نهایی را مشخص کند.