پرولاکتین هورمونی است که عملکردهای زیادی در بدن دارد، به ویژه مربوط به تولید مثل و شیردهی می‌باشد.
در اینجا چند واقعیت جالب در مورد پرولاکتین وجود دارد: این هورمون عمدتاً توسط غده هیپوفیز، اندام کوچکی در پایه مغز که بسیاری از هورمون‌های دیگر را تنظیم می‌کند، تولید می‌شود.
سطح این هورمون به طور معمول در افرادی که باردار یا شیرده نیستند پایین است، اما به دلیل عوامل مختلفی مانند استرس، ورزش، تحریک نوک پستان، برخی داروها و برخی بیماری‌ها می‌تواند افزایش یابد.
پرولاکتین باعث تحریک رشد غدد پستانی و تولید شیر در پستانداران می‌شود. همچنین به حفظ شیر در دوران شیردهی کمک می‌کند.
این هورمون نقش‌های دیگری نیز در بدن دارد، مانند تأثیر بر سیستم ایمنی، متابولیسم، رفتار و عملکرد جنسی. همچنین در رشد جنین و پیوند مادری نقش دارد.
سطح پرولاکتین را می‌توان با آزمایش خون اندازه گیری کرد. سطوح نرمال پرولاکتین بسته به سن، جنس، سیکل قاعدگی و وضعیت بارداری متفاوت است.
سطوح بالای این هورمون می‌تواند علائمی مانند پریودهای نامنظم، ناباروری، کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ، بزرگ شدن سینه‌ها و ترشح شیر را ایجاد کند.
پرولاکتین
پرولاکتین هورمونی است که توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می‌شود.نقش کلیدی در سیستم تناسلی زنان، به ویژه در دوران شیردهی دارد.
در دوران بارداری، سطح این هورمون افزایش می‌یابد و سینه‌ها را برای تولید شیر آماده می‌کند. پس از زایمان، سطح این هورمون بالا باقی می‌ماند و تولید شیر را تحریک می‌کند و شیردهی را تقویت می‌کند.
این هورمون همچنین در سرکوب تخمک گذاری در دوران شیردهی نقش دارد که می‌تواند به فاصله گرفتن بارداری کمک کند.
این هورمون علاوه بر نقشی که در شیردهی دارد، دارای عملکردهای دیگری نیز در بدن هستند و می‌تواند رشد و توسعه بافت سینه را تحریک کند و ممکن است در تنظیم سیستم ایمنی و متابولیسم نقش داشته باشد.
سطوح غیر طبیعی این هورمون می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی شود. سطوح بالای پرولاکتین که به عنوان هیپرپرولاکتینمی شناخته می‌شود، می‌تواند باعث ناباروری، پریودهای نامنظم و تولید شیر در زنان باردار یا شیرده شود.
همچنین می‌تواند باعث کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ در مردان شود. سطوح پایین این هورمون کمتر رایج است، اما می‌تواند مشکلاتی در شیردهی ایجاد کند.
به طور کلی، پرولاکتین یک هورمون مهم است که نقش مهمی در شیردهی و سیستم تناسلی زنان دارد.
پرولاکتین چگونه بر بدن ما تأثیر می‌گذارد؟
پرولاکتین هورمونی است که توسط غده هیپوفیز در مغز ترشح می‌شود. این هورمون اثرات متعددی بر بدن دارد.
بارزترین اثر پرولاکتین در زنان، نقش آن در تحریک تولید شیر در سینه‌ها در دوران بارداری و شیردهی است. این هورمون همچنین می‌تواند سیگنال‌های تحریک کننده را به غدد جنسی ارسال کند و تولید هورمون‌های جنسی را در زنان و مردان تنظیم کند.
این هورمون علاوه بر اثراتی که بر سیستم تولید مثل دارد، به عنوان یک تنظیم کننده در سیستم عصبی عمل می‌کند و بر عملکرد اعصاب و مغز تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، این هورمون نقش مهمی در تنظیم تعادل آب و نمک بدن، متابولیسم گلوکز و چربی، سیستم ایمنی، رشد و تمایز سلولی و حتی خلق و خو و احساسات دارد.
به طور کلی می‌توان گفت که این هورمون نقش بسزایی در حفظ تعادل بدن دارد و اثرات گسترده‌ای بر بدن می‌گذارد.
نقش پرولاکتین در رشد غدد پستانی و ترشح شیر
پرولاکتین نقش مهمی در رشد غدد پستانی و ترشح شیر در پستانداران دارد. این هورمونی است که توسط غده هیپوفیز قدامی در مغز تولید و ترشح می‌شود. در اینجا یک مرور کلی از نحوه عملکرد پرولاکتین در این فرایندها آمده است:
- رشد غدد پستانی: در دوران بلوغ، افزایش سطح استروژن و پروژسترون باعث تحریک رشد و تکامل غدد پستانی می‌شود.
پرولاکتین، همراه با سایر هورمون‌ها، با افزایش بزرگ شدن و انشعاب مجاری غدد پستانی، به رشد غدد پستانی کمک می‌کند. این فرایند پایه ساختاری تولید و ترشح شیر را تشکیل می‌دهد.
- تولید شیر: هنگامی که یک پستاندار ماده به دنیا می‌آید، کاهش ناگهانی سطح استروژن و پروژسترون باعث ترشح پرولاکتین می‌شود.
پرولاکتین بافت غدد پستانی را تحریک می‌کند تا تغییرات لازم برای تولید شیر را انجام دهد. سنتز پروتئین‌های شیر مانند کازئین، لاکتالبومین و لاکتوگلوبولین را در سلول‌های آلوئولی غدد پستانی تقویت می‌کند.
- ترشح شیر: پرولاکتین نیز نقش حیاتی در ترشح شیر دارد. هنگامی که کودک سینه را می‌مکد یا هنگامی که نوک پستان تحریک مکانیکی می‌شود، تکانه‌ها به هیپوتالاموس در مغز فرستاده می‌شود.
این امر باعث ترشح اکسی‌توسین، هورمون دیگری که در شیردهی نقش دارد، می‌شود. اکسی‌توسین بر روی سلول‌های میواپیتلیال اطراف آلوئول‌ها در غدد پستانی اثر می‌گذارد و باعث انقباض آنها می‌شود.
انقباض این سلول‌ها به فشار دادن شیر از آلوئول‌ها و وارد شدن به مجاری کمک می‌کند و در نهایت منجر به تخلیه شیر می‌شود.
به طور کلی، پرولاکتین به عنوان یک تنظیم کننده کلیدی رشد غدد پستانی، تولید شیر و ترشح شیر عمل می‌کند. این در هماهنگی با سایر هورمون‌ها مانند استروژن، پروژسترون و اکسی‌توسین برای حمایت از شیردهی و اطمینان از عرضه کافی شیر برای پرورش فرزندان کار می‌کند.
نقش پرولاکتین در شیردهی چیست؟
پرولاکتین نقش مهمی در شیردهی ایفا می‌کند هنگامی که نوزاد متولد می‌شود، تحریک نوک سینه‌ها و عمل مکیدن باعث آزاد شدن پرولاکتین از غده هیپوفیز می‌شود. پرولاکتین سپس بر روی غدد پستانی برای شروع و حفظ تولید شیر عمل می‌کند.
مکیدن مداوم و مکرر در پستان باعث تحریک هیپوتالاموس می‌شود که به نوبه خود به غده هیپوفیز سیگنال می‌دهد تا پرولاکتین بیشتری آزاد کند.
سطح پرولاکتین در خون افزایش می‌یابد و باعث افزایش سنتز شیر در غدد پستانی می‌شود.
این هورمون مسئول مراحل مختلف تولید شیر است. در ابتدا باعث تولید آغوز می‌شود که اولین شیر غلیظ و زرد رنگی است که توسط سینه‌ها تولید می‌شود.
همان‌طور که کودک به تغذیه ادامه می‌دهد، این هورمون تولید شیر بالغ را تحریک می‌کند که نیازهای تغذیه‌ای روبه‌رشد نوزاد را برآورده می‌کند.
علاوه بر این، پرولاکتین در حفظ شیر نیز نقش دارد. هر چه کودک به دفعات و مؤثرتر شیر بخورد، این هورمون بیشتر ترشح می‌شود که منجر به افزایش تولید شیر می‌شود.
این پاسخ تقاضا و عرضه مداوم بین رفتار تغذیه نوزاد و سطح این هورمون به ایجاد و حفظ شیردهی موفق کمک می‌کند.
توجه به این نکته ضروری است که شیردهی یا شیردهی یک انتخاب شخصی است و می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد.
مشاوران شیردهی و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند راهنمایی و پشتیبانی ارزشمندی را برای افرادی که علاقه‌مند به شیردهی از نوزادان خود هستند ارائه دهند.
علت افزایش پرولاکتین چیست؟
عوامل متعددی هم فیزیولوژیکی و هم پاتولوژیک می‌توانند باعث افزایش سطح پرولاکتین شوند. برخی از علل رایج عبارتند از:
- شیردهی یا تحریک نوک پستان: در طول شیردهی یا تحریک مکرر نوک پستان، گیرنده‌های عصبی در پستان فعال می‌شوند که سیگنال آزاد شدن پرولاکتین از غده هیپوفیز را نشان می‌دهد.
- بارداری: سطح این هورمون در دوران بارداری به طور پیوسته افزایش می‌یابد و سینه‌ها را برای تولید شیر پس از زایمان آماده می‌کند.
- استرس و کمبود خواب: سطوح بالای استرس و کمبود خواب می‌تواند به افزایش سطح پرولاکتین کمک کند.
- داروها: برخی داروها مانند داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای ضد افسردگی و داروهای فشار خون بالا می‌توانند سطح پرولاکتین را به عنوان یک عارضه جانبی افزایش دهند.
- کم کاری تیروئید: کم کاری تیروئید (کم کاری تیروئید) می‌تواند باعث افزایش سطح پرولاکتین شود، زیرا هورمون‌های تیروئید در تنظیم تولید این هورمون نقش دارند.
- تومورها: پرولاکتینوما که تومورهای خوش‌خیم غده هیپوفیز هستند، می‌توانند منجر به تولید بیش از حد این هورمون شوند. این وضعیت به عنوان هیپرپرولاکتینمی شناخته می‌شود.
شایان ذکر است که اگر فردی مشکوک به افزایش طولانی مدت سطح پرولاکتین است یا علائم مرتبط با پرولاکتین بالا را تجربه می‌کند، توصیه می‌شود برای ارزیابی و تشخیص بیشتر با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کند.
سطح طبیعی پرولاکتین چیست؟
سطوح نرمال این هورمون بسته به روش‌های آزمایشگاهی و آزمایشی مورد استفاده می‌تواند متفاوت باشد.
با این حال، به طور کلی، محدوده مرجع برای سطوح طبیعی پرولاکتین در افراد غیر باردار معمولاً کمتر از ۲۰ نانوگرم در میلی لیتر (نانوگرم در میلی لیتر) یا کمتر از ۴۰۰ mIU/L (میلی واحد بین‌المللی در لیتر) است.
توجه به این نکته مهم است که سطح این هورمون در طول روز در نوسان است و بالاترین سطح آن معمولاً در ساعات اولیه صبح مشاهده می‌شود.
علاوه بر این، سطح این هورمون می‌تواند به طور قابل توجهی در دوران بارداری و شیردهی افزایش یابد.
اگر فردی در مورد سطح این هورمون خود نگرانی‌هایی دارد، توصیه می‌شود با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کند که می‌تواند نتایج را در زمینه وضعیت سلامتی خاص فرد ارزیابی کند و در صورت نیاز هرگونه راهنمایی یا درمان لازم را ارائه دهد.
علائم و نشانه‌های سطح بالای پرولاکتین چیست؟
سطوح بالای پرولاکتین، وضعیتی که به عنوان هیپرپرولاکتینمی شناخته می‌شود، می‌تواند علائم و نشانه‌های مختلفی را در مردان و زنان ایجاد کند.
برخی از علائم رایج مرتبط با افزایش سطح پرولاکتین عبارتند از:
- دوره‌های قاعدگی نامنظم یا عدم وجود قاعدگی: سطح بالای پرولاکتین می‌تواند چرخه قاعدگی را مختل کند و منجر به پریودهای نامنظم یا حتی فقدان کامل قاعدگی (آمنوره) شود.
- ترشحات شیری از سینه‌ها: پرولاکتین باعث تحریک تولید شیر در سینه‌ها می‌شود.
در برخی موارد، افزایش سطح پرولاکتین می‌تواند منجر به نشت یا ترشح خود به خود از نوک سینه‌ها شود، حتی در افرادی که باردار یا شیرده نیستند.
- ناباروری: هیپرپرولاکتینمی می‌تواند در تخمک گذاری اختلال ایجاد کند و تعادل طبیعی هورمونی را مختل کند و منجر به مشکلاتی در باردار شدن شود.
- کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ: افزایش سطح پرولاکتین می‌تواند بر میل و عملکرد جنسی در مردان و زنان تأثیر بگذارد.
- سردرد: برخی از افراد با سطح پرولاکتین بالا ممکن است سردردهای مکرر یا مداوم را تجربه کنند که اغلب در قسمت جلویی یا کناره‌های سر قرار دارند.
- مشکلات بینایی: در موارد نادر، تومورهای بزرگ ترشح کننده پرولاکتین (پرولاکتینوم ها) می‌توانند به اعصاب بینایی فشار وارد کنند و باعث اختلالات بینایی یا حتی از دست دادن بینایی محیطی شوند.
چه چیزی بر روی سطوح بالای غیر طبیعی پرولاکتین اثر می‌گذارد؟
می‌تواند دلایل زمینه‌ای مختلفی داشته باشد. برخی از علل رایج عبارتند از:
- پرولاکتینوما: این یک تومور غیر سرطانی غده هیپوفیز است که مقادیر زیادی پرولاکتین ترشح می‌کند. پرولاکتینوما شایع‌ترین علت هیپرپرولاکتینمی است.
- داروها: برخی داروها می‌توانند سطح این هورمون را افزایش دهند. به‌عنوان‌مثال می‌توان به داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای ضد تهوع، داروهای استروژن با دوز بالا، برخی از داروهای فشار خون و مواد افیونی اشاره کرد.
- کم کاری تیروئید: کم کاری غده تیروئید می‌تواند منجر به افزایش سطح پرولاکتین شود.
- بیماری مزمن کلیه: کاهش عملکرد کلیه می‌تواند پاک‌سازی پرولاکتین از جریان خون را مختل کند و منجر به افزایش سطح آن شود.
- بارداری و شیردهی: سطح پرولاکتین به طور طبیعی در دوران بارداری و شیردهی افزایش می‌یابد تا تولید شیر را تحریک کند. این یک پاسخ فیزیولوژیکی طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
- استرس یا ضربه فیزیکی: برخی موقعیت‌های استرس‌زا یا ضربه فیزیکی به دیواره قفسه سینه، مانند جراحات قفسه سینه یا جراحی، می‌تواند باعث افزایش موقت سطح این هورمون شود.
- سایر تومورهای هیپوفیز: در حالی که پرولاکتینوما شایع‌ترین هستند، انواع دیگر تومورهای هیپوفیز نیز می‌توانند این هورمون ترشح کنند، البته کمتر.
تعیین علت هیپرپرولاکتینمی معمولاً شامل یک ارزیابی پزشکی کامل، از جمله آزمایش خون، مطالعات تصویربرداری و آزمایش‌های هورمونی تخصصی بالقوه است.
مهم است که با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی برای شناسایی علت زمینه‌ای و تعیین مدیریت مناسب مشورت کنید.
چه زمانی باید در مورد سطح پرولاکتین خود به پزشک مراجعه کنم؟
اگر علائم نگران‌کننده‌ای را تجربه کردید یا اگر دلیلی برای شک دارید که سطح پرولاکتین شما ممکن است به طور غیر طبیعی بالا باشد، باید در مورد سطح پرولاکتین خود با پزشک مشورت کنید.
در اینجا مواردی وجود دارد که ممکن است نیاز به بحث با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما داشته باشد:
- دوره‌های قاعدگی نامنظم یا عدم وجود پریود: اگر تغییراتی در چرخه قاعدگی خود دارید، مانند پریودهای نامنظم یا عدم وجود کامل قاعدگی (آمنوره)، توصیه می‌شود با پزشک خود مشورت کنید. سطح بالای پرولاکتین می‌تواند یکی از دلایل احتمالی باشد.
- ترشحات شیری از سینه‌ها: اگر متوجه نشت یا ترشحات خود به خودی از نوک پستان خود شدید، به خصوص اگر باردار نیستید یا در دوران شیردهی نیستید، لازم است که به وسیله یک پزشک متخصص ارزیابی شوید.
- مشکل در باردار شدن: اگر برای مدت طولانی بدون موفقیت در تلاش برای باردار شدن بوده‌اید، ممکن است ارزش آن را داشته باشد که سطح این هورمون خود را با پزشک خود در میان بگذارید. افزایش سطح پرولاکتین می‌تواند در باروری اختلال ایجاد کند.
- سردردهای مداوم یا تغییرات بینایی: اگر سردردهای مکرر یا مداوم را تجربه می‌کنید، به خصوص اگر با تغییرات بینایی مانند تاری دید یا از دست دادن دید محیطی همراه باشد، ضروری است که به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
- نگرانی در مورد عوارض جانبی دارو: اگر داروهایی مصرف می‌کنید که سطح پرولاکتین را افزایش می‌دهند یا مشکوک هستید که دارویی که مصرف می‌کنید ممکن است باعث افزایش سطح پرولاکتین شود، توصیه می‌شود این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
به یاد داشته باشید که اینها دستورالعمل‌های کلی هستند و همیشه بهتر است با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید که می‌تواند وضعیت خاص شما را ارزیابی کند و توصیه‌ها و راهنمایی‌های مناسب را ارائه دهد.
پرولاکتین یک هورمون مهم در بارداری و شیردهی است. با این حال، افزایش سطح این هورمون در دوران بارداری یا شیردهی معمولاً تهدید کننده زندگی نیست.
اما، می‌تواند منجر به عوارض خاصی مانند ناباروری شود و بر سلامت کلی شما تأثیر منفی بگذارد.
اگر علائم یا علائم هیپرپرولاکتینمی را تجربه می‌کنید، مهم است که با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود تماس بگیرید. آنها برای کمک به شما و ارائه پشتیبانی و راهنمایی لازم در آنجا هستند.
