آیا تا به حال با دیدن فردی که به طور ناگهانی دچار لرزش یا از دست دادن هوشیاری شده است، نگران شدهاید؟ این صحنهها ممکن است نشانهی تشنج یا سکته مغزی باشند. اما فرق تشنج و سکته مغزی چیست و چرا تشخیص دقیق آنها اهمیت دارد؟ تشنج، ناشی از اختلالات الکتریکی در مغز است و میتواند باعث تغییرات موقتی در رفتار و هوشیاری شود.
در مقابل، سکته مغزی زمانی رخ میدهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع شود و سلولهای مغزی آسیب ببینند.
هرچند که این دو عارضه ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، اما عواقب و درمانهای متفاوتی دارند. در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ، به بررسی دقیقتر تشنج و سکته مغزی، از جمله علائم، علل و روشهای تشخیص و درمان آنها خواهیم پرداخت.
با شناخت بهتر این دو اختلال، میتوانید در صورت مواجهه با چنین شرایطی، به موقع کمکهای لازم را انجام دهید و از عوارض جدی پیشگیری کنید.
فرق تشنج و سکته مغزی چیست؟ (تعریف این اختلال با زبان ساده)
تشنج و سکته مغزی دو اختلال مغزی هستند که هر دو میتوانند باعث بروز علائم ناگهانی و ترسناک شوند، اما ماهیت و علل آنها کاملاً متفاوت است.
تشنج ناشی از اختلالات الکتریکی در مغز است. این اختلالات باعث میشوند که سلولهای عصبی به طور غیر طبیعی فعال شوند و سیگنالهای الکتریکی نامنظمی در مغز ایجاد کنند. این فعالیت الکتریکی نامنظم میتواند باعث بروز علائم مختلفی مانند لرزش عضلانی، از دست دادن هوشیاری، تغییر در رفتار و احساسات شود.
در مقابل، سکته مغزی به دلیل قطع یا کاهش جریان خون به بخشی از مغز رخ میدهد. این کاهش جریان خون باعث میشود سلولهای مغزی در آن ناحیه از اکسیژن و مواد مغذی محروم شوند و در نتیجه آسیب ببینند یا از بین بروند.
هرچند که تشنج و سکته مغزی ممکن است برخی علائم مشترک داشته باشند، اما تشخیص دقیق آنها برای درمان مناسب بسیار مهم است.
تشنج معمولاً با دارو قابل کنترل است و در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به تشنج میتوانند زندگی عادی و فعالی داشته باشند. سکته مغزی یک فوریت پزشکی است و نیاز به درمان سریع دارد تا از آسیب بیشتر به مغز جلوگیری شود. درمان سکته مغزی بسته به نوع سکته و شدت آن متفاوت است و ممکن است شامل دارو درمانی، جراحی یا توانبخشی باشد. برای اطلاعات بیشتر به مقاله تشنج چیست؟ مراجعه کنید.
علائم مشترک تشنج و سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی و تشنج میتوانند علائم مختلفی را به همراه داشته باشند. در زیر به بعضی از این علائم مشترک اشاره میشود:
- سردرگمی
- مشکل در صحبت کردن یا درک کلمات
- سقوط کردن
- عدم توانایی در کنترل حرکات به صورت داوطلبانه
- ناآگاهی یا عدم پاسخگویی
- از دست دادن هوشیاری (در موارد شدید سکته یا تشنج)
اگر مطمئن نیستید که کسی دچار سکته مغزی یا تشنج شده است، بهتر است فوراً با شماره ۱۱۵ تماس بگیرید. سکته مغزی میتواند تهدید کننده زندگی باشد و نیاز به توجه فوری دارد.
علائم رایج سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی معمولاً به طور ناگهانی اتفاق میافتد. ممکن است به طور ناگهانی تغییراتی در بینایی یا ضعف در یک سمت بدن خود تجربه کنید. علائم سکته مغزی معمولاً شامل موارد زیر است:
- بیحسی یا سستی در یک سمت بدن
- افتادگی صورت
- مشکل در راه رفتن
- عدم هماهنگی ناگهانی
- صحبت نامنسجم
- مشکل در درک کلمات گفته شده
- سردرد
اگر علائم ظاهر شده و تشدید شوند یا از بین نروند، احتمالاً دچار سکته مغزی هستید. سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و به درمان فوری نیاز دارد. اگر فکر میکنید شما یا شخص دیگری ممکن است دچار سکته مغزی شده باشد، با ۱۱۵ تماس بگیرید. درمان سریع میتواند به کاهش خطر مرگ یا ناتوانی دائمی کمک کند.
مراحل و نشانههای تشنج (شروع تا فاز پایانی)
تشنج معمولاً دارای مراحل شروع، میانی و پایانی است، اگرچه ممکن است متوجه نشوید که یک مرحله به پایان میرسد و مرحله دیگر شروع میشود.
۱.مرحله شروع
مرحله شروع تشنج ممکن است چند دقیقه، چند ساعت یا حتی بیشتر قبل از تشنج واقعی شروع شود. علائم در طول این مرحله ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- هاله ای، یا تغییر در بینایی یا سایر حواس خود، مانند دیدن نورها و رنگهای عجیب
- حساسیت به نور
- سرگیجه
- اضطراب
۲.مرحله میانی
مرحله میانی تشنج به مرحله ایکتال معروف است. در طول این مرحله، ممکن است:
- هوشیاری خود را از دست بدهید یا برای چند دقیقه یا بیشتر از منطقه خارج شوید
- پلک زدن بیش از حد
- آب دهان
- نتوانید عضلات بدن خود را کنترل کنید
- تکان دادن، تکان دادن یا یخ زدن عضلات
- زبان را گاز بگیرید
- عرق کردن بیش از حد
- اعمال تکراری، مانند راه رفتن یا لباس پوشیدن و درآوردن لباس
- بی اختیاری موقت را تجربه کنید
- در شنیدن یا دیدن مشکل داشته باشید
- توهم داشته باشید
۳.مرحله پایانی
مرحله پایانی فاز پستکتال نامیده میشود. ممکن است در این مرحله موارد زیر را تجربه کنید:
- خواب آلودگی
- سردرگمی
- از دست دادن حافظه
- ترس
- فلج موقت
اگر شما یا شخص دیگری یک تشنج برای اولین بار دارید، این یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته میشود. برای اطلاعات بیشتر به مقاله چه چیزی باعث تشنج میشود؟ مراجعه کنید.
چه چیزی باعث سکته مغزی و تشنج می شود؟ (فرق علت تشنج و سکته مغزی)
۱.سکته مغزی
سکته مغزی زمانی رخ میدهد که پمپاژ و خونرسانی به بخش خاصی از مغز قطع شود. این قطع خونرسانی میتواند به دلیل لخته شدن خون (سکته ایسکمیک) یا پارگی رگ خونی (سکته هموراژیک) باشد.
- سکته ایسکمیک: در این نوع سکته، یک لخته خون شریان را مسدود کرده و از رسیدن خون به بخشی از مغز جلوگیری میکند. این نوع سکته شایعتر است.
- سکته هموراژیک: در این نوع سکته، یک رگ خونی در مغز پاره شده و خون به بافت اطراف نشت میکند. فشار خون بالا یکی از عوامل اصلی ایجاد این نوع سکته است.
۲. تشنج
تشنج ناشی از اختلالات الکتریکی در مغز است. این اختلالات باعث میشوند که سلولهای عصبی به طور غیر طبیعی فعال شوند و سیگنالهای الکتریکی نامنظمی در مغز ایجاد کنند. این فعالیت الکتریکی نامنظم میتواند باعث بروز علائم مختلفی مانند لرزش عضلانی، از دستدادن هوشیاری، تغییر در رفتار و احساسات شود.
تشنج میتواند به دلایل مختلفی ناشی شود. این دلایل شامل موارد زیر است:
- صرع: اختلالی مغزی که در صورت عدم کنترل با دارو، میتواند منجر به تشنجهای مکرر شود.
- داغ شدن بیش از حد: افزایش دما میتواند به بروز تشنج منجر شود.
- ترک الکل: بروز تشنج پس از قطع مصرف الکل.
- داروهای خاص: برخی داروها ممکن است عوارض جانبی تشنج را به همراه داشته باشند.
- نیش مار: نیش برخی از مارها میتواند باعث بروز تشنج شود.
- تومور مغزی: وجود تومور در مغز میتواند منجر به تشنج گردد.
- مننژیت: التهاب مننژها میتواند باعث بروز تشنج شود.
فرق تشنج و سکته مغزی (علل)
ویژگی | تشنج | سکته مغزی |
علت | افزایش فعالیت الکتریکی مغز | قطع یا اختلال در جریان خون به مغز |
اثرات | موقتی | ممکن است دائمی باشد |
علائم مشترک | – گیجی | – افتادگی و بیحسی عضلات صورت |
شروع | معمولاً ناگهانی | ناگهانی با سردرد شدید |
تفاوت عوامل خطر سکته مغزی و تشنج چیست؟
اگر مبتلا به صرع هستید، در معرض خطر بالای تشنج قرار دارید. همچنین، داشتن سابقه خانوادگی اختلالات تشنجی ممکن است خطر بروز تشنج را در شما افزایش دهد.
تجربه آسیب به سر نیز میتواند خطر تشنج را افزایش دهد، هرچند که ممکن است بلافاصله پس از آسیب ظاهر نشود.
در برخی موارد، ممکن است چندین ماه یا حتی بیش از یک سال طول بکشد تا تشنج مرتبط با آسیب بروز کند.سکته مغزی نیز میتواند منجر به تشنج چه بلافاصله پس از وقوع سکته و چه بعد از بهبودی از آن شود.
عوامل خطر اولیه سکته مغزی شامل موارد زیر است:
- بیماری قلبی-عروقی
- فشار خون بالا
- آریتمیها: ریتمهای غیرطبیعی قلب که اجازه میدهند خون جمع شود و لختهای در قلب ایجاد کند.
- دیابت
- بیماری شریان کاروتید و آترواسکلروز
- سیگار کشیدن
- سن بالاتر
- تاریخچه خانوادگی درباره سکته مغزی یا بیماری قلبی-عروقی
برخی از این عوامل خطر، مانند فشار خون بالا و سیگار کشیدن، میتوانند با تغییر شیوه زندگی مدیریت شوند. در صورت نیاز، داروها نیز میتوانند به کنترل این عوامل کمک کنند
فرق تشنج و سکته مغزی را چگونه تشخیص دهیم؟
تشخیص فرق تشنج و سکته مغزی میتواند چالشبرانگیز باشد، زیرا هر دو وضعیت ممکن است علائم مشابهی مانند گیجی، سردرد و از دست دادن هوشیاری را به همراه داشته باشند. با این حال برای تشخیص دقیق، پزشکان به بررسی علائم، تاریخچه پزشکی و انجام آزمایشات تشخیصی مانند نوار مغز، سیتیاسکن و امآرآی میپردازند.
روشهای تشخیص سکته مغزی و تشنج شامل موارد زیر است:
- علائم بالینی: بررسی علائم مانند ضعف عضلانی، مشکلات گفتاری و بینایی.
- نوار مغز (EEG): شناسایی الگوهای غیرطبیعی در فعالیت الکتریکی مغز.
- سیتیاسکن و امآرآی: تصویربرداری برای شناسایی نوع و محل سکته مغزی.
- آزمایش خون: بررسی عوامل خطر مانند دیابت و کلسترول بالا.
- معاینه بالینی: ارزیابی وضعیت عمومی بیمار و علائم بالینی.
با توجه به این نکات، در صورت بروز علائم، مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات لازم ضروری است تا درمان مناسب آغاز شود. تشخیص زودهنگام میتواند به کاهش عوارض و بهبود وضعیت بیمار کمک کند. برای اطلاعات بیشتر به ۷روشهای تشخیص تشنج مراجعه کنید.
تفاوت روش های درمانی تشنج و سکته مغزی چیست؟
تشنج و سکته مغزی هر دو اختلالات مغزی هستند اما ماهیت و علل متفاوتی دارند و در نتیجه روشهای درمانی آنها نیز با هم متفاوت است.
درمان تشنج اغلب با داروهای ضد تشنج انجام میشود. این داروها به تنظیم فعالیتهای الکتریکی مغز کمک میکنند و از بروز تشنجهای مکرر جلوگیری میکنند. در برخی موارد، ممکن است از جراحی برای درمان تشنج استفاده شود، به ویژه زمانی که داروها موثر نباشند.
درمان سکته مغزی به نوع سکته، محل و شدت آن بستگی دارد. در سکته ایسکمیک (لختهای)، هدف اصلی درمان، بازگرداندن جریان خون به ناحیه آسیب دیده مغز است.
این کار میتواند با استفاده از داروهای انحلالدهنده لخته خون یا روشهای مکانیکی مانند برداشتن لخته از طریق کاتتر انجام شود.
در سکته هموراژیک (خونریزی مغزی)، هدف اصلی درمان، کنترل خونریزی و کاهش فشار داخل جمجمه است. این کار ممکن است با استفاده از داروها، جراحی یا سایر روشهای درمانی انجام شود. برای اطلاعات بیشتر برای درمان قطعی تشنج به این مقاله مراجعه کنید.
چرا تشخیص سریع مهم است؟
سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است و هر دقیقه تأخیر در درمان میتواند به مغز آسیب جدی وارد کند. درمان سریع سکته مغزی میتواند احتمال بهبودی و کاهش عوارض جانبی را افزایش دهد. در مقابل، تشنج اگرچه میتواند ترسناک باشد؛ اما همیشه نشانهای از یک بیماری جدی نیست.
سخن پایانی
تشنج و سکته مغزی دو وضعیت پزشکی متفاوت هستند که هر کدام علل، علائم و روشهای درمانی خاص خود را دارند.
تشنج به دلیل فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز رخ میدهد و میتواند به صورت موقتی و معمولاً با علائمی مانند از دست دادن هوشیاری و حرکات غیر ارادی بروز کند. در مقابل، سکته مغزی ناشی از اختلال در جریان خون به مغز است که میتواند به آسیب دائمی منجر شود و علائمی مانند ضعف ناگهانی در یک سمت بدن، اختلال در گفتار و سردرد شدید را به همراه داشته باشد.
در حالی که تشنج ممکن است به صورت تکراری و مکرر رخ دهد، سکته مغزی معمولاً به صورت ناگهانی و بدون هشدار قبلی ظاهر میشود. تشخیص صحیح و به موقع این دو وضعیت میتواند به درمان مؤثر و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
در نهایت، درک تفاوتهای بین این دو وضعیت برای ارائه درمان مناسب و پیشگیری از عوارض جانبی ضروری است.
