وقتی صحبت از فرق تشنج و اپی لپسی (صرع) به میان میآید، بسیاری از افراد ممکن است این دو اصطلاح را به اشتباه یکسان در نظر بگیرند. اما در واقع، این دو مفهوم هرچند به هم مرتبط هستند، اما تفاوتهای مهمی دارند که درک آنها میتواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند.
تشنج یک واکنش ناگهانی و گذرا از مغز است که ممکن است به دلایل مختلفی مانند استرس، تب یا آسیبهای مغزی رخ دهد. در مقابل، اپیلپسی یک اختلال مزمن است که با وقوع مکرر تشنجها مشخص میشود و نیاز به درمان و مدیریت طولانیمدت دارد.
در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ، به بررسی دقیقتر این دو پدیده خواهیم پرداخت و به شما کمک خواهیم کرد تا با علل، علائم و روشهای مدیریت آنها آشنا شوید.
تشنج چیست؟
مغز انسان یک سیستم الکتریکی پیچیده است که از الکتریسیته برای ارسال سیگنالهای عصبی در سراسر بدن استفاده میکند. مواد شیمیایی مختلفی به نام الکترولیت به هدایت این الکتریسیته کمک میکنند. پتاسیم، سدیم، منیزیم و کلسیم هر کدام دارای بار الکتریکی منحصر به فردی هستند، بنابراین تعادل مناسب این الکترولیتها برای عملکرد صحیح مغز بسیار مهم است.
تشنج زمانی روی میدهد که یک افزایش ناگهانی در فعالیت غیرطبیعی مغز رخ دهد. این وضعیت میتواند با عملکردهای خاص مغز تداخل کند یا موجب افزایش فعالیت مغزی شود که به حرکات، ادراکات یا تجربیات غیرمعمول منجر میشود.
اثرات تشنج بستگی به محلی دارد که در مغز اتفاق میافتد. تشنج عمومی یا تشنج تونیک -کلونیک، هر دو طرف مغز را تحت تأثیر قرار میدهد و ممکن است باعث لرزش، حرکات تکاندهنده یا حرکات تکراری مانند چشمک زدن سریع شود.
تشنج کانونی فقط مناطق کوچکی از مغز را درگیر میکند و علائم آن میتواند از بسیار ضعیف تا شدیدتر متغیر باشد.بیشتر تشنجها کمتر از ۵ دقیقه طول میکشند و اگر تشنجی بیش از ۵ دقیقه ادامه داشت، باید با اورژانس تماس گرفت. برای اطلاعات بیشتر به مقاله تشنج چیست؟ مراجعه کنید.
اپی لپسی یا همان صرع چیست؟
صرع که در زمان انگلیسی اپی لپسی (epilepsy) نیز میگویند، یک اختلال عصبی است صرع یک اختلال عصبی است که منجر به وقوع حملات تشنجی مکرر میگردد. به زبان ساده، صرع زمانی تشخیص داده میشود که فرد حداقل دو بار دچار تشنج شود و هیچ دلیل مشخصی برای این تشنجها مانند آسیب به سر یا عفونت وجود نداشته باشد.
صرع یک اختلال مزمن است که با بروز مکرر تشنجها مشخص میشود. پزشکان معمولاً زمانی صرع را تشخیص میدهند که:
- هیچ علت زمینهای دیگری برای تشنج وجود نداشته باشد، مانند آسیب به سر یا عفونت.
- فرد حداقل دو تشنج داشته باشد که هر کدام با فاصله حداقل ۲۴ ساعت از یکدیگر رخ داده باشند. تشنجهای متعدد در یک دوره ۲۴ ساعته به تنهایی به معنای صرع نیست.
- آزمایشات فعالیت الکتریکی مغز نشان دهد که علائم به وضوح ناشی از تشنج هستند.
- تعاریف و معیارهای تشخیصی صرع ممکن است کمی متفاوت باشد، اما از آنجایی که برخی شرایط پزشکی که میتوانند باعث تشنج شوند ممکن است تهدیدکننده زندگی باشند.
تشخیص دقیق این اختلال بسیار مهم است.پس از تجربه اولین تشنج، فرد باید سابقه پزشکی کاملی را به پزشک ارائه دهد که شامل جزئیات مربوط به هر تشنج، هرگونه شرایط بهداشتی زمینهای و هرگونه بیماری اخیر یا آسیب به سر است.
علائم خاص تشنج به فرایند تشخیصی صرع مربوط نمیشود. به عنوان مثال، فردی ممکن است چندین تشنج خفیف و کوتاه داشته باشد و همچنان به صرع مبتلا باشد.در مجموع، صرع یک اختلال مزمن است که نیاز به مدیریت و درمان طولانیمدت دارد. تشخیص به موقع و دقیق این اختلال میتواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. برای اطلاعات بیشتر به مقاله صرع چیست؟ مراجعه کنید.
شباهتهای تشنج و صرع چیست؟
تشنج صرع و تشنجهای ناشی از سایر اختلالات عوامل مشترک زیادی دارند، از جمله:
- علائم مشابه: علائم خاص تشنج ممکن است در هر دو حالت یکسان باشند. به همین دلیل، علائم بهتنهایی نمیتوانند صرع را از سایر اختلالات ایجادکننده تشنج تشخیص دهند.
- خطرات مشابه: هم صرع و هم سایر شرایطی که باعث تشنج میشوند، خطر آسیب ناشی از سقوط، تصادفات رانندگی و از دست دادن هوشیاری را افزایش میدهند.
- خطر خود تشنج: خود تشنج معمولاً خطرناک نیست. تشنج تنها در صورتی به عنوان یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته میشود که بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یا منجر به آسیب شود.
- وجود شرایط همزمان: فرد میتواند هم به صرع مبتلا باشد و هم وضعیت دیگری که باعث تشنج میشود؛ بنابراین، مهم است که پزشکان هر دو احتمال را در نظر بگیرند و ارزیابی دقیقی انجام دهند.
در نتیجه، درک این عوامل مشترک میتواند به تشخیص و مدیریت بهتر تشنج و صرع کمک کند.
فرق تشنج و اپی لپسی چیست؟ ( تفاوت در علت، علائم، تشخیص و درمان)
فرق تشنج و اپی لپسی: برای تشخیص صرع، فرد باید حداقل دو بار دچار تشنج شده باشد که بدون وجود یک بیماری رخ دهد. اما تشنج میتواند به صورت یک بار با علت مشخص مانند تب رخ دهد.
با این حال صرع نیاز به درمان مداوم و مدیریت دارد. درمان صرع معمولاً شامل مصرف داروهای ضد تشنج است، در حالی که درمان تشنجهای غیرصرعی ممکن است شامل شناسایی و درمان علت زمینهای باشد.
تفاوتهای اصلی فرق تشنج و اپی لپسی عبارتند از:
- علت: تشنج میتواند به دلایل مختلفی مانند بیماریهای دیگر (مثل دیابت، عفونت مغز)، ضربه به سر، یا مشکلات مادرزادی رخ دهد. اما تشنج صرعی بیشتر به دلیل اختلالات خود مغز است.
- خطر برای زندگی: بعضی از بیماریهایی که باعث تشنج میشوند، میتوانند برای سلامتی خطرناک باشند. مثلاً اگر کسی به دلیل کمبود آب بدن دچار تشنج شود، ممکن است جانش در خطر باشد. اما این خطر در همه انواع تشنج وجود ندارد.
- علائم قبل از تشنج: قبل از اینکه برخی از انواع تشنج رخ دهد، ممکن است علائمی مثل سردرد، سرگیجه یا تغییر در حسها ظاهر شود.
- تشخیص: تشخیص صرع نیاز به آزمایشهای دقیق و بررسیهای پزشکی دارد تا سایر بیماریها رد شوند. اما در برخی موارد، تشخیص علت تشنج ممکن است سادهتر باشد، مثلاً اگر کسی با قند خون بسیار پایین دچار تشنج شود، مشخص میشود که مشکل از دیابت است.
- درمان: درمان تشنج بسته به علت آن متفاوت است. اگر علت تشنج بیماری دیگری باشد، درمان آن بیماری میتواند تشنج را هم برطرف کند. اما در صرع معمولاً از داروهای ضد تشنج استفاده میشود.
چرا دانستن این تفاوتها مهم است؟
درک فرق تشنج و اپی لپسی به پزشک کمک میکند تا تشخیص دقیقتری بدهد و درمان مناسبتری را برای بیمار تجویز کند. همچنین به بیمار و خانوادهاش کمک میکند تا با این بیماری بهتر کنار بیایند و از عوارض احتمالی آن جلوگیری کنند. آیا تشنج خطرناک است؟ برای پاسخ به این سوال به این مقاله مراجعه کنید.
عوامل دیگری که باعث بروز تشنج میشود؟
وقتی صحبت از تشنج میشود، اولین چیزی که به ذهنمان میرسد صرع است. اما واقعیت این است که صرع تنها بیماری نیست که میتواند باعث تشنج شود. خیلی از بیماریها و شرایط دیگر هم ممکن است باعث شوند که فرد دچار تشنج شود.
علتهای دیگر تشنج:
- تب بالا: مخصوصاً در کودکان، تب بالا یکی از دلایل شایع تشنج است.
- داروها و مواد شیمیایی: بعضی داروها یا مواد شیمیایی سمی وقتی به مقدار زیاد وارد بدن شوند، میتوانند باعث تشنج شوند.
- مشکلات در تعادل مواد معدنی بدن: کم آبی شدید یا بیماریهایی مثل دیابت که تعادل مواد معدنی بدن را بهم میزنند، میتوانند باعث تشنج شوند.
- عفونتهای شدید: عفونتهایی مثل عفونت خون یا عفونت مغز، ممکن است به مغز آسیب برسانند و باعث تشنج شوند.
- آسیبهای مغزی: هر آسیبی که به مغز وارد شود، مثل ضربه به سر یا سکته مغزی، میتواند باعث تشنج شود.
- بیماریهای التهابی: بیماریهایی که باعث التهاب در بدن میشوند، ممکن است به مغز هم آسیب برسانند و باعث تشنج شوند.
- مشکلات بارداری: بعضی از مشکلات بارداری، مثل سندرم HELLP، میتوانند باعث تشنج شوند.
تشنج در چه شرایطی رخ میدهد؟
- بیماریهای کنترل نشده: معمولاً وقتی بیماریهای دیگری مثل دیابت به خوبی کنترل نشوند و شدید شوند، احتمال تشنج بیشتر میشود. برای مثال، اگر قند خون یک فرد دیابتی خیلی بالا برود، ممکن است دچار تشنج شود.
- صرفاً در صرع نیست: برخلاف تصور عموم، همه افرادی که بیماری دیگری دارند دچار تشنج نمیشوند. ممکن است فردی سالها یک بیماری مثل دیابت داشته باشد، اما هیچوقت تشنج نکند. برای اطلاعات بیشتر درباره این که چه چیزی باعث تشنج میشود؟ به این مقاله مراجعه کنید.
چه زمانی با پزشک تماس بگیرید؟
تشنج یک مشکل ناگهانی در مغز است که باعث حرکات غیرارادی بدن، از دست دادن هوشیاری یا هر دو میشود. معمولا تشنجها خود به خود برطرف میشوند و مشکلی جدی ایجاد نمیکنند. اما بعضی اوقات، تشنجها نشانهای از یک بیماری جدیتر هستند و نیاز به مراقبت پزشکی دارند.
- تشنج اول: اگر فردی برای اولین بار دچار تشنج شده است، حتما باید به پزشک مراجعه کند.
- تشنج همراه با بیماری زمینهای: افرادی که بیماریهایی مثل دیابت، فشار خون بالا یا بیماریهای قلبی دارند و دچار تشنج میشوند، باید سریعتر به پزشک مراجعه کنند.
- تشنج همراه با علائم دیگر: اگر فردی همراه با تشنج، علائم دیگری مثل سردرد شدید، ضعف عضلانی، اختلال در تکلم یا مشکل در دیدن داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کند.
- تشنج در دوران بارداری: زنان باردار که دچار تشنج میشوند، باید حتما به پزشک مراجعه کنند.
- تغییر در الگوی تشنج: افرادی که قبلا تشنج داشتهاند، اگر الگوی تشنجهایشان تغییر کرده باشد (مثلا تعداد تشنجها بیشتر شده، مدت زمان آنها طولانیتر شده یا نوع تشنجها متفاوت شده است)، باید به پزشک مراجعه کنند.
- عدم هوشیاری طولانی مدت بعد از تشنج: اگر فردی بعد از تشنج به مدت طولانی هوشیاری خود را از دست بدهد، باید به پزشک مراجعه کند.
- عدم هوشیاری مکرر: اگر فردی به طور مکرر دچار تشنج و از دست دادن هوشیاری شود، باید به پزشک مراجعه کند.
- عدم پاسخگویی به داروهای ضد تشنج: اگر فردی داروی ضد تشنج مصرف میکند اما تشنجهایش کنترل نمیشوند، باید به پزشک مراجعه کند.
جمع بندی
تشنج و بیماریهایی که باعث ایجاد آن میشوند، اغلب قابل درمان هستند. با این حال، در برخی موارد، تشنج میتواند نشانهای از یک وضعیت اضطراری پزشکی باشد. بنابراین، دریافت مراقبتهای پزشکی سریع بسیار مهم است. پزشک میتواند با بررسی دقیق، علت تشنج را تشخیص داده و درمان مناسب را آغاز کند.
خود تشخیصی تشنج میتواند خطرناک باشد، زیرا ممکن است باعث شود فرد شرایط پزشکی جدی را نادیده بگیرد. بنابراین، هر فردی که برای اولین بار دچار تشنج میشود، باید به پزشک مراجعه کند. اگر فردی احساس میکند که ممکن است دچار یک بیماری زمینهای جدی باشد، بهتر است به اورژانس مراجعه کند.
منابع: https://www.medicalnewstoday.com/articles/seizure-vs-epilepsy
