شیزوفرنی یکی از اختلالات روانی جدی است که بر افراد تأثیر گذار بسیاری دارد. این اختلال معمولاً با هذیان، توهم و تفکر و گفتار آشفته همراه است. علت شیزوفرنی یکی از موضوعات پیچیده و مورد بررسی در علوم روانشناسی و پزشکی است.
شیزوفرنی تأثیرات قابل توجهی بر زندگی روزمره فرد دارد، از جمله تأثیراتی که میتواند بر روابط اجتماعی، کارایی در کار و کیفیت زندگی افراد ایجاد کند. به دلیل جدیت این اختلال، شناخت علتهای آن و ارائه رویکردهای مؤثر برای مدیریت و درمان آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
برای درک بهتر شیزوفرنی، نیاز است به بررسی عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی مانند استرس، مصرف مواد مخدر، و نقش شیمیایی مغز در ایجاد این اختلال. همچنین، ارائه حمایتهای روانشناختی، مشاوره و درمانهای دارویی میتواند به مدیریت و کنترل شیزوفرنی کمک کند و زندگی افراد را بهبود بخشد.
در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ، به بررسی علت شیزوفرنی و روشهای تشخیصی و درمانی آن میپردازیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
شیزوفرنی چیست؟
شیزوفرنی که در زبان انگلیسی نیز به اسکیزوفرنی شناخته میشود. یک اختلال روانی مزمن است که بر تفکر، احساس و رفتار فرد تأثیر میگذارد. این بیماری با علائم مثبت، مانند توهم و هذیان، و علائم منفی، مانند از دست دادن انگیزه و گوشه گیری مشخص میشود.
اسکیزوفرنی میتواند زندگی فرد را به طور قابل توجهی مختل کند و عملکرد او را در محل کار، مدرسه و روابطش تحت تأثیر قرار دهد.
همچنین شیزوفرنی یک بیماری شایع است و حدود ۱٪ از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع میشود، اما در برخی موارد ممکن است در دوران کودکی یا بعد از ۳۰ سالگی ظاهر شود.
علائم شیزوفرنی
علائم شیزوفرنی را میتوان به دو دسته اصلی علائم مثبت و منفی تقسیم کرد:
علائم مثبت
علائم مثبت شیزوفرنی شامل افکار، احساسات و رفتارهایی است که به طور معمول در افراد سالم تجربه نمیشوند. برخی از نمونههای علائم مثبت عبارتند از:
- توهمات: توهمات درک نادرستی از حواس پنجگانه است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است صداهایی را بشنوند که دیگران نمیشنوند، چیزهایی را ببینند که دیگران نمیبینند یا چیزهایی را احساس کنند که دیگران احساس نمیکنند.
- هذیانها: هذیانها باورهای غلطی هستند که علیرغم شواهد متقاعد کننده بر آنها پایدار هستند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است معتقد باشند که مورد آزار و اذیت یا کنترل قرار میگیرند، یا اینکه آنها دارای قدرت یا تواناییهای ویژهای هستند.
- گفتار آشفته: گفتار آشفته، گفتاری است که درک آن دشوار یا غیرممکن است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است افکار خود را به طور منظم بیان نکنند، از موضوعات مختلف بپرند یا کلمات و عبارات عجیبی را ابداع کنند.
- رفتار آشفته: رفتار آشفته، رفتاری است که غیر قابل سازماندهی، غیر قابل پیش بینی یا نامناسب است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است لباسهای عجیب و غریب بپوشند، در مکالمات شرکت نکنند یا رفتارهای نامناسبی در انظار عمومی داشته باشند.
علائم منفی
علائم منفی شیزوفرنی شامل از دست دادن یا کاهش افکار، احساسات و رفتارهایی است که به طور معمول در افراد سالم وجود دارد. برخی از نمونههای علائم منفی عبارتند از:
- بلاتکلیفی عاطفی: بلاتکلیفی عاطفی، فقدان یا کاهش طیف وسیعی از احساسات است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است به نظر برسد که هیچ احساسی ندارند یا ممکن است در پاسخ به موقعیتهای مختلف احساسات نامناسبی نشان دهند.
- فقر گفتار: فقر گفتار، کاهش مقدار گفتار است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است فقط کلمات یا عبارات کوتاهی صحبت کنند، یا ممکن است به سؤالات به طور مفصل پاسخ ندهند.
- بی ارادگی: بی ارادگی، کاهش انگیزه و ابتکار عمل است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است علاقه خود را به فعالیتهایی که قبلاً از آنها لذت میبردند از دست بدهند، یا ممکن است از مراقبت از خود غفلت کنند.
- کاتاتونیا: کاتاتونیا، وضعیتی است که با بی تحرکی، سفتی عضلانی و عدم پاسخگویی مشخص میشود. افراد مبتلا به کاتاتونیا ممکن است ساعت ها در حالتی شبیه مجسمه باشند یا حرکات عجیبی انجام دهند.
علت شیزوفرنی چیست؟
اگرچه علت شیزوفرنی هنوز مشخص نیست، اما محققان باور دارند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، شیمیایی مغز و عوامل محیطی نقش مهمی در ایجاد این اختلال دارند.
تغییرات در سطوح برخی از مواد شیمیایی طبیعی مغز، از جمله دوپامین و گلوتامات که به عنوان انتقال دهندههای عصبی شناخته میشوند، ممکن است در علت شیزوفرنی نقش داشته باشند. مطالعات تصویربرداری مغز نشان دادهاند که افراد مبتلا به شیزوفرنی دارای تغییراتی در ساختار مغز و سیستم عصبی مرکزی هستند. اگرچه هنوز روشهای درمانی مبتنی بر این یافتهها تاکنون موفقیت زیادی نداشتهاند، اما این نتایج نشان میدهند که شیزوفرنی به عنوان یک اختلال مغزی شناخته میشود.
۱. یکی از علت شیزوفرنی عوامل ژنتیکی است.
تحقیقات نشان داده است که علت شیزوفرنی در خانوادهها شایعتر است و اگر یکی از اعضای خانواده شما این بیماری را داشته باشد، خطر ابتلا شما بیشتر است.
با این حال، داشتن ژنهای مرتبط با شیزوفرنی به تنهایی به معنای ابتلا به این بیماری نیست. برای ایجاد این بیماری، عوامل دیگر نیز باید در نظر گرفته شوند.
دانشمندان باور دارند که شیزوفرنی ناشی از تعامل پیچیدهای از عوامل ژنتیکی و محیطی است. ژنهای شما ممکن است شما را به ابتلا به این بیماری ترجیح دهند و عوامل محیطی ممکن است این تمایل را آشکار کنند یا خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهند.
تاکنون برخی از ژنهای مرتبط با شیزوفرنی شناسایی شدهاند، اما هنوز بسیار برای یادگیری در مورد نقش آنها در ایجاد بیماری باید انجام شود. این ژنها در عملکرد مغز، از جمله انتقال پیامهای شیمیایی بین سلولهای مغزی و رشد و تکامل مغز نقش دارند.
تحقیقات نشان داده است که برخی از ناهنجاریهای کروموزومی ممکن است خطر ابتلا به شیزوفرنی را افزایش دهند. این ناهنجاریها ممکن است شامل حذف یا اضافه شدن قطعات کروموزوم باشد.
۲. یکی از علت شیزوفرنی تفاوت در رشد مغز است.
تحقیقات روی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، تغییرات ظریفی را در ساختار مغز نشان داده است. این تغییرات به طور کلی در همه افراد مبتلا به شیزوفرنی وجود ندارد و همچنین میتواند در افراد بدون هیچ گونه شرایط سلامت روانی مشاهده شود. با این حال، این یافتهها نشان میدهد که شیزوفرنی ممکن است تا حدی یک اختلال عصبی باشد.
۴. قرار گرفتن در معرض عفونت های ویروسی در دوران بارداری یا زایمان
تحقیقات نشان داده است که قرار گرفتن در معرض عفونتهای ویروسی در دوران بارداری یا زایمان ممکن است خطر ابتلا به شیزوفرنی را افزایش دهد. با این حال، این به این معنی نیست که عفونتها به تنهایی باعث بیماری میشوند.
برخی از مطالعات نشان داده اند که زنانی که در دوران بارداری به آنفولانزا یا سایر عفونت های ویروسی مبتلا شده اند، بیشتر در معرض خطر ابتلای فرزندانشان به شیزوفرنی هستند.
سایر مطالعات نشان داده اند که قرار گرفتن در معرض عفونت های ویروسی در دوران زایمان یا بلافاصله پس از زایمان نیز ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.
این احتمال وجود دارد که عفونتهای ویروسی بتوانند خطر ابتلا به شیزوفرنی را از طریق چندین مکانیسم افزایش دهند.
بهعنوانمثال، عفونتها میتوانند باعث التهاب در مغز شوند که ممکن است به رشد و تکامل مغز جنین آسیب برساند. عفونتها همچنین میتوانند باعث تغییرات در سیستم ایمنی بدن شوند که ممکن است فرد را در برابر شیزوفرنی و سایر بیماریهای روانی آسیب پذیرتر کند.
با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که تحقیقات در این زمینه هنوز در حال انجام است و هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری در مورد نقش عفونتهای ویروسی در ایجاد شیزوفرنی وجود دارد.
۵. عوارض بارداری و زایمان
مطالعات نشان میدهد که افرادی که به شیزوفرنی مبتلا میشوند، بیشتر مستعد ابتلا به عوارض قبل و در طول تولد هستند، از جمله:
- وزن کم هنگام تولد
- تولد زودرس
- کمبود اکسیژن (خفگی) در هنگام زایمان
این عوامل ممکن است تأثیر ظریفی بر رشد مغز داشته باشند.
۶. یکی از علت شیزوفرنی محرک ها است.
محرکها عواملی هستند که به طور بالقوه میتوانند منجر به ایجاد شیزوفرنی در افراد در معرض خطر شوند.
این محرکها شامل استرس، به ویژه ناشی از رویدادهای مهم زندگی مانند سوگ، از دست دادن شغل، بی خانمانی، طلاق، فروپاشی روابط، و تجربیات سوء استفاده فیزیکی، جنسی یا عاطفی میشود.
در حالی که این رویدادها، اگرچه استرس زا هستند، مستقیماً باعث شیزوفرنی نمیشوند، میتوانند به عنوان کاتالیزور برای تظاهرات آن در افرادی که قبلاً مستعد ابتلا به این بیماری هستند، عمل کنند.
۷. سوء مصرف مواد مخدر
یکی از علت شیزوفرنی سوء مصرف مواد مخدر است و استفاده از مواد، به ویژه شاهدانه، کوکائین، الاسدی، یا آمفتامینها، میتواند احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی، روان پریشی یا شرایط مرتبط را افزایش دهد.
هنوز مشخص نیست که آیا مصرف مواد مخدر مستقیماً علائم را در افراد مستعد شیزوفرنی ایجاد میکند یا اینکه این افراد تمایل بیشتری به مصرف مواد دارند.
برای افرادی که سابقه روان پریشی یا شیزوفرنی دارند، مصرف مواد مخدر میتواند باعث عود بیماری شود یا مانع از بهبود علائم شود.
مطالعات نشان داده است که نوجوانان و بزرگسالان جوانی که به طور مکرر از شاهدانه استفاده میکنند با افزایش خطر ابتلا به شیزوفرنی در مراحل بعدی زندگی روبرو هستند. این خطر ممکن است هنگام مصرف اشکال قویتر شاهدانه افزایش یابد.
چگونه به افراد مبتلا به شیزوفرنی کمک کنیم؟
شیزوفرنی یک بیماری مزمن مغزی است که بر تفکر، احساس و رفتار فرد تأثیر می گذارد. این بیماری میتواند ناتوان کننده باشد، اما با درمان مناسب، بسیاری از افراد مبتلا به شیزوفرنی می توانند زندگی عادی و پرباری داشته باشند.
در اینجا چند روش برای کمک به افراد مبتلا به شیزوفرنی آورده شده است:
- تشویق آنها به دنبال درمان باشند. مهمترین کاری که می توانید برای کمک به فرد مبتلا به شیزوفرنی انجام دهید این است که او را تشویق کنید تا به دنبال درمان باشد. درمان شیزوفرنی معمولاً شامل دارو و روان درمانی است. داروها می توانند به کاهش علائم کمک کنند، در حالی که روان درمانی میتواند به افراد مبتلا به شیزوفرنی در یادگیری نحوه مدیریت بیماری و مقابله با آن کمک کند.
- حمایت و درک خود را ارائه دهید. شیزوفرنی میتواند برای فرد مبتلا به بیماری و همچنین برای اطرافیانش چالش برانگیز باشد. مهم است که صبور، حمایت کننده و درک کننده باشید. به حرف های آنها گوش دهید، به آنها کمک کنید تا قرار ملاقات های خود را با پزشک حفظ کنند و در صورت نیاز به آنها کمک عملی ارائه دهید.
- به آنها کمک کنید تا با استرس کنار بیایند. استرس میتواند علائم شیزوفرنی را بدتر کند. به فرد مبتلا به شیزوفرنی کمک کنید تا راه های سالمی برای مقابله با استرس پیدا کند، مانند ورزش، تکنیک های آرامش بخش یا گذراندن وقت در طبیعت.
- به آنها کمک کنید تا آموزش و شغل پیدا کنند. شیزوفرنی میتواند یافتن شغل و حفظ آن را دشوار کند. برنامه های زیادی برای کمک به افراد مبتلا به شیزوفرنی در پیدا کردن شغل و آموزش مهارت های لازم برای موفقیت در محل کار وجود دارد.
- از آنها در برابر سوء استفاده و تبعیض محافظت کنید. افراد مبتلا به شیزوفرنی بیشتر در معرض سوء استفاده و تبعیض قرار میگیرند. به آنها در مورد حقوقشان آموزش دهید و از آنها در برابر هرگونه سوء استفاده یا تبعیض محافظت کنید.
- به خودتان هم اهمیت بدهید. مراقبت از فرد مبتلا به شیزوفرنی میتواند طاقت فرسا باشد. مهم است که از سلامت عاطفی و جسمی خود نیز مراقبت کنید. به اندازه کافی بخوابید، غذاهای سالم بخورید، ورزش کنید و زمانی را برای خود اختصاص دهید.
سخن پایانی
هیچ راهی برای پیشگیری از شیزوفرنی وجود ندارد. با این حال، رعایت رژیم درمانی میتواند به جلوگیری از عود یا بدتر شدن علائم کمک کند. محققان بر این باورند که پیشرفت دانش در مورد عوامل خطر شیزوفرنی ممکن است تشخیص و مداخله زودهنگام را آسانتر کند.