آیا تا به حال احساس کرده‌اید که هویتتان در یک لحظه به هم می‌ریزد؟ آیا ترس شدیدی از رها شدن یا تنها ماندن دارید، حتی اگر به نظر می‌رسد منطقی نباشد؟ آیا احساس بی ثباتی عاطفی شدید می‌کنید و به سرعت از شادی به غم، خشم یا اضطراب می‌روید؟ این‌ها بخشی از علائم اختلال شخصیت مرزی است و اگر پاسخ شما به این سؤالات بله است ممکن است که به این اختلال مبتلا باشید.
اختلال شخصیت مرزی (BPD) یک اختلال سلامت روان است که بر نحوه تفکر، احساس و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به BPD اغلب نوسانات خلقی شدید، روابط آشفته و تصویری مبهم از خود را تجربه می‌کنند. این امر می تواند منجر به رفتارهای تکانشی و خودآزار شود و حفظ روابط پایدار را دشوار کند.
در حالی که BPD می تواند چالش برانگیز باشد، مهم است که به یاد داشته باشید که قابل درمان است. با درمان مناسب، افراد مبتلا به BPD می توانند یاد بگیرند که احساسات خود را مدیریت کنند، روابط سالم برقرار کنند و زندگی معناداری بسازند.
در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ، علائم اختلال شخصیت مرزی، راه‌های تشخصی و درمانی آن را باهم بررسی می‌کنیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
اختلال شخصیت مرزی چیست؟
اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder – BPD) یک اختلال سلامت روان است که با تغییرات شدید در خلق و خو، تصور از خود و روابط مشخص می‌شود.
افرادی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند، معمولاً در روابط شخصی خود بی‌ثبات هستند، از عدم اعتماد به نفس، رفتار بی‌فکر و بی‌پروا رنج می‌برند. آنها به شدت از طرد شدن و مورد توجه قرار نگرفتن توسط دیگران می‌ترسند و در روابط خود معمولاً سعی می‌کنند که به دیگران بچسبند.
علل اختلال شخصیت مرزی می‌تواند ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی باشد. برخی از عوامل خطرساز شامل سابقه خانوادگی، کودکی پراسترس و سوءمصرف مواد می‌باشد.
درمان اختلال شخصیت مرزی می‌تواند شامل درمان رفتاری مبتنی بر گفتگو (DBT)، طرح‌واره درمانی و درمان مبتنی بر ذهن‌سازی (MBT) باشد که به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های مدیریت احساسات و بهبود روابط را کسب کنند.
۹ مورد از علائم اختلال شخصیت مرزی چیست؟
بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) انتشار یافته توسط انجمن روانپزشکی آمریکا، برای دریافت تشخیص اختلال شخصیت مرزی (BPD)، باید پنج یا بیشتر از معیارهای زیر را داشته باشید:
۱. تلاش برای جلوگیری از رها شدن
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) به طور معمول بسیار حساس نسبت به آنچه در اطرافشان و برای آنها رخ می‌دهد هستند. احساسات و رفتارهای بسیاری در این افراد ناشی از ترس شدید از رها شدن است، حتی اگر در واقعیت رها نشده باشند. این ترس به اندازه‌ای قوی است که می‌تواند باعث ناراحتی، عصبانیت یا اضطراب شدید در آنها شود.
به عنوان مثال، ممکن است شما بسیار عصبانی شوید اگر دوستی که چند دقیقه دیر به یک قرار ناهار می‌رسد. همچنین، اگر یکی از عزیزان شما دور شود، ممکن است احساس قوی از دست دادن و رد شدن شخصی را تجربه کنید.
وقتی این اتفاقات رخ می‌دهد، تصویر شما از خودتان ممکن است آسیب ببیند. ممکن است به طور خودکار رها شدن واقعی یا تصوری را به این معنا تفسیر کنید که شما بی‌ارزش، بد یا حتی شرور هستید.
این ترس از رها شدن با مشکل در تحمل تنهایی و نیاز به داشتن افرادی در اطرافتان مرتبط است. تلاش‌های بیش از حد برای جلوگیری از رها شدن ممکن است شامل اقدامات تکانشی مانند خود آسیبی و رفتارهای خودکشی باشد.
۲. بی ثباتی در روابط شما
روابط شخصی ناپایدار و شدید یک تجربه رایج در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) است و چالش‌های بسیاری را برای آنها و عزیزانشان ایجاد می‌کند.
ممکن است در ابتدا دوستان، عشق‌ها یا مراقبان خود را در جلسات اول یا دوم به عنوان ایده‌آل تصور کنید و زمان زیادی را با آنها بگذرانید، جزئیات صمیمی را در اوایل رابطه با آنها به اشتراک بگذارید. با این حال، ممکن است به سرعت از ایده‌آل‌سازی آنها به بی‌ارزش‌سازی آنها تغییر کنید و احساس کنید که آنها به اندازه کافی اهمیت نمی‌دهند، به اندازه کافی مراقبت نمی‌کنند.
ممکن است تغییرات ناگهانی و چشمگیری در دیدگاه شما نسبت به دیگران رخ دهد، به طور متناوب آنها را به عنوان مهربانانه و حمایت کننده یا ظالمانه و تنبیه کننده ببینید. این تغییرات نشان می‌دهد که شما به سرعت از مراقبی که ویژگی‌های پرورشی ایده‌آل را دارد خسته شده‌اید یا انتظار دارید که طرد یا رها شدن را تجربه کنید.
این الگوها و تجربه‌ها ممکن است برای شما و عزیزانتان سختی‌ها و ناراحتی‌ها ایجاد کند. مهم است که درک کنید که این الگوها ناشی از اختلال شخصیت مرزی است و نه نشانه‌ای از نقص یا بدبینی شخصی شما یا دیگران. درمان و پشتیبانی مناسب می‌تواند به شما کمک کند تا با این چالش‌ها مقابله کنید و روابط سالم‌تر و پایدارتری را بسازید.
۳. بی ثباتی در هویت شما
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) اغلب احساس بی‌ثباتی در هویت خود را تجربه می‌کنند. ممکن است تغییرات ناگهانی و چشمگیر در تصویر خود و تغییرات مکرر در اهداف، نظرات، ارزش‌ها، برنامه‌های شغلی، هویت جنسی یا دوستان خود را تجربه کنید.
شما ممکن است دچار دوره‌هایی شوید که احساس بد بودن، عدم کفایت یا شر بودن خود را تجربه می‌کنید. همچنین، ممکن است دوره‌هایی داشته باشید که احساس هیجان و مثبتی بیش از حد دارید. در برخی اوقات، ممکن است احساس کنید که اصلاً وجود ندارید. این تغییرات و ناپیوستگی‌ها در تصویر خود و هویت شما می‌تواند به منبعی از استرس و ناراحتی تبدیل شود.
۴. تکانشگری یکی از علائم اختلال شخصیت مرزی است.
تکانشگری یکی از ویژگی‌های اصلی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است. بر اساس مطالعات، افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی دارای سطح بالاتری از تکانشگری در مقایسه با افراد عادی هستند. این تکانشگری می‌تواند در رفتارهای پرخطر مانند خودزنی، پرخاشگری، سوءمصرف مواد و رفتارهای جنسی پرخطر خود را نشان دهد.
مطالعات نشان داده‌اند که تکانشگری در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی با عوامل بیولوژیکی و ژنتیکی مرتبط است. به‌عبارت‌دیگر، این افراد ممکن است در مغز خود برخی ناهنجاری‌ها داشته باشند که باعث افزایش تکانشگری و رفتارهای بی‌فکرانه می‌شود.
همچنین، باورهای غیرمنطقی و مشکلات در تنظیم هیجانات نیز می‌توانند به تکانشگری در این افراد منجر شوند. درمان‌های مؤثر مانند طرح‌واره درمانی و درمان مبتنی بر ذهن‌سازی می‌توانند به کاهش تکانشگری و بهبود کنترل هیجانات در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی کمک کنند.
۵. افکار خودکشی مکرر
افکار خودکشی مکرر یکی از علائم اصلی اختلال شخصیت مرزی است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب دچار افکار و اقدامات خودکشی هستند. این افکار و اقدامات ناشی از ناتوانی در تنظیم هیجانات شدید و احساس درماندگی در این افراد است.
مطالعات نشان داده‌اند که تا ۱۰% از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در طول زندگی خود اقدام به خودکشی می‌کنند و خطر خودکشی در این افراد بسیار بالاست. این افکار و اقدامات خودکشی اغلب ناگهانی و تکانشی هستند و ممکن است در پاسخ به احساس طرد شدن یا تنهایی شدید رخ دهند.
۶. احساس پوچی مزمن
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب احساس پوچی و خالی بودن درونی را تجربه می‌کنند. این احساس پوچی می‌تواند مزمن و دائمی باشد و باعث ایجاد مشکلات زیادی در زندگی روزمره این افراد شود. این احساس پوچی ناشی از مشکلات این افراد در تنظیم هیجانات و داشتن تصویر مثبت از خود است آنها اغلب دچار نوسانات شدید خلقی هستند و نمی‌توانند احساسات خود را به خوبی مدیریت کنند.
۷. افکار پارانوئیدی وابسته به استرس یا علائم تجزیه ای
افکار پارانوئیدی وابسته به استرس یا علائم تجزیه‌ای علائم اختلال شخصیت مرزی (BPD) هستند. این افکار ممکن است در شرایط استرس‌زا یا در دوره‌های تجزیه و تحلیل شدید تجربه شوند. در این حالت‌ها، شخص ممکن است احساس کند که دیگران در توطئه‌ای علیه او هستند، او را مورد تعقیب قرار داده‌اند یا قصد دارند به او آسیب برسانند.
افکار پارانوئیدی ممکن است شامل وسواس‌های بی‌مورد در مورد توطئه‌ها، اشارات مخفی و تهدیدهای واقعی یا تصوری باشد. شخص ممکن است به طور مداوم به دنبال شواهدی برای تأیید این افکار باشد و تمام رفتارها و عملکردهای دیگران را به عنوان نشانه‌های تهدید و خطر تفسیر کند.
علائم تجزیه‌ای نیز ممکن است در دوره‌های استرس زیاد و ناراحتی شدید تجربه شوند. در این حالت، شخص ممکن است احساس کند که هویت و وجودش در حال تجزیه و تحلیل است و نمی‌تواند از یکپارچگی درونی برخوردار باشد. این ممکن است باعث احساس گسستگی، عدم ثبات در روابط و تغییرات ناگهانی در افکار، احساسات و رفتارها شود.
۸. بی ثباتی شدید عاطفی یکی از علائم اختلال شخصیت مرزی است.
بی‌ثباتی شدید عاطفی یکی از علائم شخصیت مرزی (BPD) است که به تغییرات شدید و ناپیوسته در حالت‌های عاطفی اشاره دارد. افراد مبتلا به BPD ممکن است تجربه‌های عاطفی شدیدی را تجربه کنند که در طول زمان به صورت ناگهانی و بدون دلیل آشکار می‌شوند.
این بی‌ثباتی عاطفی می‌تواند شامل تغییرات شدید در حالت‌های مختلف عاطفی مانند خشم، عصبانیت، اضطراب، افسردگی، خوشحالی یا احساس خلأ و خستگی باشد. به عبارت دیگر، شخص ممکن است در یک لحظه به شدت خشمگین باشد و در لحظه بعد به حالت افسرده و ناامیدی بیفتد. این تغییرات ناگهانی و شدید می‌توانند برای شخص و افراد اطرافش ناراحتی و سختی‌ها را به همراه داشته باشند.
بی‌ثباتی عاطفی می‌تواند تأثیرات عمده‌ای بر روابط شخصی، کارآمدی و کیفیت زندگی شخص داشته باشد. این ممکن است باعث سختی در برقراری و حفظ روابط صمیمی شود و باعث تغییرات ناگهانی در رفتارها، انتقادات بی‌مورد، خشم و عصبانیت نسبت به دیگران شود.
۹. خشم نامناسب، پرخاشگری کنترل نشده
خشم نامناسب و پرخاشگری کنترل نشده می‌توانند علائمی از اختلال شخصیت مرزی (BPD) باشند. افراد مبتلا به BPD ممکن است دچار تجربه‌های شدید خشم و عصبانیت شوند که نسبت به موقعیت یا عامل محرک نامناسب و غیرمتناسب باشند.
این خشم نامناسب می‌تواند به صورت ناگهانی و بی‌دلیل ظاهر شود و شدت بالایی داشته باشد. شخص ممکن است در مواجهه با موقعیت‌های روزمره، کوچک یا بی‌اهمیت، به سرعت و با شدت بیش از حد عصبانی شود و واکنش‌های خشونت‌آمیزی نشان دهد.
پرخاشگری کنترل نشده نیز می‌تواند در افراد مبتلا به BPD مشاهده شود. در این حالت، شخص ممکن است به سرعت و بدون تفکر واکنش‌های خشونت‌آمیزی نشان دهد، مانند فیزیکی شدن، تهدید، توهین یا تخریب مالی. این واکنش‌ها ممکن است در نتیجه احساس عدم کنترل بر عواطف و افکار باشند.
راه های تشخصی اختلال شخصیت مرزی
تشخیص اختلالات شخصیتی مانند BPD، توسط متخصصین بهداشت روانی آموزش دیده؛ مانند روانپزشکان قابل انجام است. در ابتدا می‌توانید با پزشک خانواده یا پزشک مراقبت اولیه مشورت کنید، اما آنها باید شما را به یک متخصص بهداشت روانی ارجاع دهند تا تشخیص و درمان صحیح را ارائه دهد.
برای تشخیص BPD، هیچ آزمایش آزمایشگاهی، خونی یا ژنتیکی وجود ندارد. تشخیص بر اساس مصاحبه و بررسی دقیق علائم و سابقه شما توسط متخصص بهداشت روانی صورت می‌گیرد. آنها به شما سؤالاتی در مورد علائم، رفتارها، احساسات و تجربیات شما می‌پرسند تا تصویر کاملی از وضعیت روانی شما به دست آورند.
بعد از تشخیص، متخصص بهداشت روانی می‌تواند به شما در مورد روش‌های درمانی مؤثرترین توصیه‌ها را ارائه دهد. این شامل درمان‌های روانشناختی مانند درمان مبتنی بر شناخت، درمان رفتاری – شناختی و درمان دیالکتیک رفتاری است. همچنین، ممکن است داروها و مشاوره فردی یا گروهی نیز در درمان BPD مورد استفاده قرار گیرند.
مهم است که با توجه به تجربه و تخصص متخصص بهداشت روانی، به درمان مناسب و صحیح دسترسی پیدا کنید. همچنین، پشتیبانی از خانواده و افراد نزدیک نیز می‌تواند در بهبود و مدیریت این اختلال مفید باشد.
روش های درمانی برای کاهش علائم اختلال شخصیت مرزی
در حالی که هیچ “درمان” دقیقی برای BPD وجود ندارد، درمان ها و استراتژی‌های موثر مختلفی برای مدیریت علائم و کاهش پریشانی وجود دارد.
۱. روان درمانی
درمان BPD معمولاً شامل روان درمانی طولانی مدت است، جایی که شما با یک درمانگر متخصص در درمان افرادی با علائم مشابه کار می‌کنید. یکی از رایج‌ترین انواع روان درمانی توصیه شده برای BPD، رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) است. DBT بر توسعه مهارت هایی مانند خودآگاهی، ذهن آگاهی، تحمل پریشانی، تنظیم عاطفی و مهارت‌های رابطه سالم تمرکز دارد. این درمان را می توان از طریق جلسات فردی و همچنین گروه درمانی انجام داد.
درمان شناختی رفتاری (CBT) نیز ممکن است توسط درمانگر شما توصیه شود. CBT به شما کمک می‌کند تا الگوهای زندگی خود را شناسایی کنید، از جمله رفتارهای مضر و الگوهای فکری، و به شما می‌آموزد که چگونه آنها را به شیوه‌ای مثبت تر مورد توجه قرار دهید و تغییر دهید.
درمان روان پویشی، بر اساس اصول روانکاوی، می تواند به شما و درمانگرتان کمک کند تا الگوهایی را در زندگی خود شناسایی و درک کنید که بر روابط، احساسات، افکار و رفتارهای شما تأثیر می‌گذارد.
۲. دارو
هیچ دارویی به طور خاص برای BPD ایجاد نشده است، اما داروهای خاصی مانند داروهای ضد افسردگی ممکن است به مدیریت برخی از علائم BPD کمک کنند. تثبیت کننده‌های خلق و خو و داروهای ضد روان‌پریشی با دوز پایین نیز ممکن است در نظر گرفته شوند. با این حال، دارو برای همه افراد مبتلا به BPD ضروری نیست.
بستری شدن در بیمارستان
در زمان بحرانی، اقامت کوتاه مدت در بیمارستان ممکن است برای افراد مبتلا به BPD مفید باشد، به ویژه اگر خطر آسیب به خود یا دیگران وجود داشته باشد. این برای اطمینان از ایمنی آنها و ارائه پشتیبانی فشرده انجام می شود.
همکاری نزدیک با یک متخصص بهداشت روان واجد شرایط که می تواند شما را از طریق گزینه‌های درمانی مناسب بر اساس نیازها و شرایط فردی شما راهنمایی کند، مهم است. به یاد داشته باشید که با حمایت و درمان مناسب، می توان به طور موثر علائم BPD را مدیریت کرد و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.
سخن پایانی
بسیاری از افرادی که مشکوک به BPD هستند، حتی اگر معیارهای تشخیصی را نداشته باشند، اغلب در زندگی روزمره خود با چالش‌هایی مانند مشکلات در روابط یا ادراک تحریف شده از خود مواجه می‌شوند. اگر در این موقعیت قرار گرفتید، بهتر است از یک درمانگر که در درمان افراد مبتلا به BPD تجربه دارد، کمک بگیرید.
صرف نظر از اینکه آیا شما تشخیص رسمی BPD را دریافت می‌کنید، حمایت یک درمانگر دلسوز می تواند بسیار مفید باشد. آنها می توانند شما را در طول فرایند درمان راهنمایی کنند، استراتژی‌های خودیاری ارائه دهند و در صورت لزوم، دارو را توصیه کنند.
