آیا تا به حال احساس کرده‌اید که واقعیت اطرافتان دچار تغییرات ناگهانی شده است؟ آیا صداها یا تصاویری که دیگران نمی‌بینند یا نمی‌شنوند، به شما حمله می‌کنند؟ اگر این چنین است، ممکن است با شیزوفرنی، یکی از اختلالات روانی پیچیده و چالش‌برانگیز روبرو باشید.
اما درمان شیزوفرنی به رویکرد ترکیبی از درمان دارویی، روانشناختی و حمایتی تأکید دارد. درمان دارویی از طریق استفاده از داروهای ضدروان‌پریشی و آنتی‌پسیکوتیک، به کاهش افکار ناهنجار و اختلالات روانشناختی کمک می‌کند. این داروها می‌توانند بهبودی در علائم شیزوفرنی مانند توهم‌ها و واقعیت‌پنداری غیرمعقول (هذیان‌ها) ایجاد کنند.
روش‌های روانشناختی از طریق جلسات روان‌درمانی گروهی و آموزش مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌های ارتباطی و مدیریت استرس، به تقویت روانی فرد کمک می‌کنند.
این روش‌ها باعث افزایش اعتماد به نفس، بهبود روابط اجتماعی و کاهش اضطراب و استرس می‌شوند.
همچنین، حمایت اجتماعی و خانوادگی نقش بسیار مهمی در درمان اسکیزوفرنی دارند. حضور حمایت و پشتیبانی از خانواده و دوستان، افزایش احساس انطباق و تعامل اجتماعی فرد را تسهیل می‌کند.
در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ به ۱۱ روش درمانی شیزوفرنی می‌پردازیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
شیزوفرنی چیست؟
شیزوفرنی که در زبان‌های مختلف به آن اسکیزوفرنی نیز می‌گویند یک اختلال روانی شایع و مزمن است که تأثیرات قابل توجهی بر زندگی بیمار و خانواده وی می‌گذارد. هدف از درمان اسکیزوفرنی، کنترل علائم، بهبود کیفیت زندگی و حمایت از بیمار است.
درمان اسکیزوفرنی یک رویکرد فردی و شخصی است و روش‌های درمانی برای افراد مختلف متفاوت است.
درمان شیزوفرنی چیست؟
درمان شیزوفرنی به طور کلی از دو رویکرد اصلی، یعنی درمان دارویی و مداخلات روانشناختی، بهره می‌برد. هدف اصلی از درمان این بیماری، کاهش علائم و عوارض آن، بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا و افزایش عملکرد اجتماعی و عمومی اوست. برای درمان اسکیزوفرنی، روش‌های گوناگونی وجود دارد و در برخی موارد، استفاده از ترکیب روش‌های مختلف برای بهبود و مدیریت این اختلال ضروری است.
انواع روش درمانی شیزوفرنی
درمان این بیماری اساساً به صورت ترکیبی از روش‌های مختلف انجام می‌شود که شامل درمان دارویی، مداخلات روانشناختی، مداخلات رفتاری و پشتیبانی اجتماعی می‌باشد. در ادامه، به انواع روش‌های درمان بیماری اسکیزوفرنی پرداخته خواهد شد:
۱. درمان شیزوفرنی با دارو – داروهای درمان شیزوفرنی
استفاده از دارو به عنوان روش اصلی درمان این بیماری بسیار حائز اهمیت است. داروهای ضدروان‌پریشی (آنتی‌پسیکوتیک) معمولاً برای کاهش علائم توهم‌ها (تجربه حواسی غیر واقعی مانند شنیدن صداها) و هذیان‌ها (خیال اشتباه) و افکار نادرست تجویز می‌شوند. در برخی موارد و بسته به وضعیت بیمار، روانپزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب هم تجویز کند.
درمان اسکیزوفرنی با دارو می‌تواند علائم این بیماری را کاهش داده و به بیمار کمک کند تا رفتار و عملکرد بهتری داشته باشد. درمان دارویی تنها توسط روانپزشک تجویز می‌شود. برخی از داروهای درمان شیزوفرنی شامل:
- آنتی‌پسیکوتیک‌ها شامل هالوپریدول، کلوزاپین، ریسپریدون، اولانزاپین، کوئتیاپین و آریپیپرازول می‌باشند.
- ضداضطراب‌ها برای کاهش اضطراب و تپش قلب از جمله بنزودیازپین‌ها مانند لورازپام و کلونازپام استفاده می‌شوند. (قرص کلونازپام چیست؟)
- ضدافسردگی‌ها هم گاهی برای کنترل علائم افسردگی ناشی از بیماری شیزوفرنی تجویز می‌شوند، مانند سرترالین و فلوکستین.
- تثبیت‌کننده‌های خلق و خو برای کنترل تغییرات خلقی و طبیعتی مانند دست‌زدن بی‌هدف، تحریک و خشم، مانند لیتیوم کربنات و دیوالپرول مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
۲. درمان شیزوفرنی بدون دارو – مشاوره درمانی
مداخلات روانشناختی نقش مهمی در پرداخت به علائم و چالش‌های روانی مرتبط با شیزوفرنی ایفا می‌کند. مداخلات مبتنی بر شناخت (CBT)، خانواده درمانی و مداخلات حمایتی به عنوان مؤثرترین رویکردهای روانشناختی برای کمک به افراد مبتلا به شیزوفرنی شناخته می‌شوند.
مشاوره درمانی به عنوان یک استراتژی اساسی برای مدیریت شیزوفرنی بدون استفاده از دارو بسیار کاربردی است.
این به بیماران در مواجهه با مشکلات عاطفی و روانی خود کمک می‌کند، مکانیسم‌های مقابله و مهارت‌های مدیریتی را به آنها آموزش می‌دهد.
در طول جلسات مشاوره، بیماران این فرصت را دارند که در مورد تجربیات و علائم خود صحبت کنند و در عین حال راه‌هایی برای ارتقای کیفیت زندگی خود را تحت راهنمایی مشاور بیاموزند. مشاوره درمانی، متناسب با نوع و شدت علائم بیمار، شامل موارد زیر است:
- مشاوره فردی
- مشاوره خانواده
- گروه درمانی
توجه به این نکته حائز اهمیت است که هنگام جستجوی درمان اسکیزوفرنی بدون دارو و از طریق مشاوره درمانی، ضروری است که با پزشک متخصص خود صحبت کنید. در حالت ایده آل، توصیه‌های آنها را دنبال کنید تا مناسب‌ترین متخصص مشاوره درمانی را پیدا کنید.
۳. مداخلات رفتاری (BI)
مداخلات رفتاری برای شیزوفرنی (BI) مجموعه‌ای از درمان‌هایی هستند که بر تغییر الگوهای رفتاری مرتبط با این بیماری تمرکز دارند. این الگوها می‌توانند شامل توهمات، هذیان‌ها، صحبت‌های آشفته، رفتارهای بی‌نظم و انزوا اجتماعی باشند.
هدف BI آموزش مهارت‌های جدید به افراد مبتلا به شیزوفرنی و کمک به آنها برای استفاده از این مهارت‌ها در زندگی روزمره است. این امر می‌تواند شامل مواردی مانند آموزش بهداشت شخصی، مهارت‌های اجتماعی، حل مسئله و یافتن شغل باشد. BI همچنین می‌تواند به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کند تا علائم بیماری خود را مدیریت کرده و از عود بیماری جلوگیری کنند.
BI به تنهایی یا به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی جامع که شامل دارو و سایر درمان‌ها نیز می‌شود، استفاده می‌شود. این روش درمانی می‌تواند برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در هر سنی مفید باشد و شواهد نشان می‌دهد که می‌تواند کیفیت زندگی آنها را به طور قابل توجهی بهبود بخشد.
۴. پشتیبانی اجتماعی
پشتیبانی اجتماعی نیز نقش بسیار مهمی در درمان شیزوفرنی ایفا می‌کند. این نوع پشتیبانی شامل حمایت از بیمار توسط خانواده، دوستان، و جوامع محلی است.
این حمایت‌ها می‌توانند شامل فراهم کردن محیط‌های حمایتی و پذیرشی برای بیمار، ارائه اطلاعات و آموزش‌های لازم به خانواده برای بهترین حمایت از بیمار، و ارتقاء ارتباطات اجتماعی و حمایت از اندیشه‌ها و احساسات مثبت بیمار برای بهبود روند درمانی شامل می‌شود.
علاوه بر این، پشتیبانی اجتماعی می‌تواند به بیمار کمک کند تا احساس تعلق به جامعه و ارتباط مؤثر با دیگران را تجربه کند که این موارد می‌توانند بهبود روند درمانی و کیفیت زندگی بیمار را آسان تر کنند.
از این رو، فراهم کردن حمایت اجتماعی مناسب و ارتباطات مثبت با افراد محیط اطراف بیمار، به عنوان بخشی اساسی از درمان جامع شیزوفرنی، می‌تواند نقش مهمی در بهبود و پایداری وضعیت بیمار داشته باشد.
۵. درمان شیزوفرنی با هیپنوتیزم
هیپنوتیزم یک تکنیک درمانی است که در آن فرد به حالت خلسه عمیقی از تمرکز هدایت می‌شود. در این حالت، فرد پذیرای تلقینات بیشتر است. هیپنوتیزم برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها از جمله اضطراب، افسردگی و درد استفاده شده است.
با این حال، شواهد کمی در مورد اثربخشی هیپنوتیزم به عنوان درمان شیزوفرنی وجود دارد. برخی از مطالعات کوچک نشان داده‌اند که هیپنوتیزم ممکن است علائم شیزوفرنی مانند توهمات و هذیان‌ها را کاهش دهد. با این حال، این مطالعات اغلب از نظر متدولوژی ضعیف هستند و نتایج آنها قطعی نیست.
انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) هیپنوتیزم را به عنوان یک درمان مؤثر برای اسکیزوفرنی توصیه نمی‌کند. APA بیان می‌کند که “شواهد کافی برای حمایت از استفاده از هیپنوتیزم به عنوان درمان شیزوفرنی وجود ندارد.
در حالی که هیپنوتیزم ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مفید باشد، مهم است که به یاد داشته باشید که این یک درمان جایگزین برای دارو یا سایر درمان‌های اساسی نیست. اگر شما یا کسی که می‌شناسید به شیزوفرنی مبتلا هستید، مهم است که از یک متخصص بهداشت روان واجد شرایط کمک بگیرید.
۶. درمان با جراحی
در حال حاضر، هیچ نوع جراحی برای درمان اسکیزوفرنی وجود ندارد. با این حال، در گذشته از انواع مختلف جراحی برای درمان این بیماری استفاده می‌شد. این جراحی‌ها شامل لوبوتومی، کورتیکوتومی و سی‌مکتومی بود.
لوبوتومی شامل بریدن اتصالات بین قشر پیشانی و سایر قسمت‌های مغز بود. کورتیکوتومی شامل برداشتن بافت از قشر مغز بود. سی‌مکتومی شامل برداشتن بخشی از غده تیروئید بود.
این جراحی‌ها تا حد زیادی به دلیل عوارض جانبی شدید و عدم اثربخشی در درمان علائم اسکیزوفرنی کنار گذاشته شده‌اند. داروها و درمان‌های روانپزشکی به طور کلی موثرتر و ایمن‌تر برای درمان اسکیزوفرنی در نظر گرفته می‌شوند.
در برخی موارد نادر، ممکن است از جراحی برای درمان علائم شدید اسکیزوفرنی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، استفاده شود. به عنوان مثال، ممکن است از جراحی برای درمان علائمی مانند پرخاشگری شدید یا توهمات که فرد را در معرض خطر آسیب خود یا دیگران قرار می‌دهد، استفاده شود.
با این حال، جراحی همیشه آخرین راه حل است و فقط زمانی در نظر گرفته می‌شود که سایر درمان‌ها با شکست مواجه شده باشند. اگر شما یا کسی که می‌شناسید به اسکیزوفرنی مبتلا هستید، مهم است که در مورد گزینه‌های درمانی موجود، از جمله داروها، درمان‌های روانپزشکی و در صورت مناسب، جراحی با یک متخصص بهداشت روان واجد شرایط صحبت کنید.
۷. درمان با الکترو شوک (ECT)
الکتروکنوالسیو تراپی (ECT) نوعی درمان است که در آن از جریان الکتریکی برای ایجاد تشنج کوتاه در مغز استفاده می‌شود. از ECT گاهی اوقات به عنوان شوک درمانی یا درمان با شوک الکتریکی نیز یاد می‌شود.
ECT معمولاً برای درمان افرادی که به درمان‌های دیگر اسکیزوفرنی مانند داروها پاسخ نمی‌دهند، استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای درمان افراد مبتلا به شیزوفرنی که در معرض خطر آسیب خود یا دیگران هستند، استفاده شود.
ECT در یک محیط بیمارستان با بیهوشی کامل انجام می‌شود. در طول درمان، الکترودهایی به سر فرد متصل می‌شود و سپس از طریق الکترودها جریان الکتریکی کوتاهی به مغز داده می‌شود. این امر باعث ایجاد تشنج کوتاه می‌شود.
ECT می‌تواند یک درمان مؤثر برای اسکیزوفرنی باشد. مطالعات نشان داده‌اند که ECT می‌تواند علائم شیزوفرنی مانند توهمات، هذیان‌ها و افکار آشفته را در بسیاری از افراد بهبود بخشد.
با این حال، ECT می‌تواند عوارض جانبی نیز داشته باشد. برخی از عوارض جانبی شایع ECT عبارتند از:
- از دست دادن حافظه
- گیجی
- سردرد
- درد عضلانی
در موارد نادر، ECT می‌تواند عوارض جانبی جدی‌تری مانند تشنج طولانی مدت یا کما ایجاد کند.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید به اسکیزوفرنی مبتلا هستید، مهم است که در مورد گزینه‌های درمانی موجود، از جمله ECT با یک متخصص بهداشت روان واجد شرایط صحبت کنید. ECT می‌تواند یک درمان مؤثر برای برخی از افراد باشد، اما مهم است که از خطرات و مزایای آن قبل از شروع درمان آگاه باشید.
۸. درمان گیاهی شیزوفرنی ممکن است؟
یکی از داروهای گیاهی سنتی چینی معروف به عصاره Wendan که ایمن، در دسترس و مقرون به صرفه در نظر گرفته می‌شود، برای تقویت علائم روان پریشی استفاده می‌شود. ترکیب خرفه (Portulaca Oleracea L) با ریسپریدون پتانسیل را در بهبود علائم روانی بیماران نشان داده است.
گیاه سنبل‌الطیب (Valeriana L.) در رسیدگی به اختلالات خواب و علائم مثبت و منفی شیزوفرنی اثربخشی نشان داده است که احتمالاً به تأثیر آن بر سیستم GABA-آدرنرژیک نسبت داده می‌شود. استفاده طولانی مدت از عصاره برگ Cydonia oblonga Miller ممکن است اختلالات حرکتی را افزایش داده و رفتارهای اضطراب مانند ناشی از مدل کتامین شیزوفرنی را به دلیل خواص آنتی اکسیدانی آن کاهش دهد.
گیاهان و ترکیبات گیاهی مقرون به صرفه، به راحتی در دسترس هستند و عموماً در مقایسه با محصولات صنعتی و مصنوعی عوارض جانبی کمتری از خود نشان می‌دهند.
بسیاری از گیاهان دارویی حاوی ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی با خواص آنتی اکسیدانی در کاهش علائم شیزوفرنی امیدوار کننده هستند.
در حالی که طب سنتی می‌تواند فوایدی را ارائه دهد، توصیه می‌شود از داروهای گیاهی و داروها تحت راهنمایی و تخصص متخصصان این حوزه استفاده شود. تأکید بر اهمیت مشاوره با متخصصان هنگام بررسی درمان‌های گیاهی بسیار مهم است.
۱۰. درمان با طب سوزنی
طب سوزنی یک روش سنتی چینی است که شامل فرو کردن سوزن‌های خیلی نازک در نقاط خاصی از بدن است. این روش هزاران سال است که برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها از جمله درد، اضطراب و افسردگی استفاده می‌شود.
برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که طب سوزنی ممکن است برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیز مفید باشد. یک بررسی از مطالعات نشان داد که طب سوزنی به همراه درمان‌های معمول، علائم شیزوفرنی را بیشتر از درمان‌های معمول به تنهایی کاهش می‌دهد. مطالعه دیگری نشان داد که طب سوزنی به طور قابل توجهی علائم شیزوفرنی مانند توهمات و هذیان‌ها را کاهش می‌دهد.
۱۱. ژن درمانی
ژن درمانی رویکردی نوظهور در درمان بیماری‌ها است که شامل معرفی مواد ژنتیکی به سلول‌های بدن برای اصلاح ژن‌های معیوب یا جایگزینی آنها با ژن‌های سالم است.
در حالی که این روش درمانی پتانسیل قابل توجهی برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله شیزوفرنی را نشان می‌دهد، هنوز در مراحل اولیه تحقیق قرار دارد و قبل از اینکه به عنوان یک درمان استاندارد در نظر گرفته شود، چالش‌های زیادی باید برطرف شود.
اسکیزوفرنی یک اختلال پیچیده مغزی است که تصور می‌شود ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد. دانشمندان تعدادی ژن را شناسایی کرده‌اند که با خطر ابتلا به این بیماری مرتبط هستند، اما نحوه عملکرد این ژن ها برای ایجاد علائم شیزوفرنی به طور کامل شناخته نشده است.
ژن درمانی برای درمان اسکیزوفرنی به چند روش مختلف در حال بررسی است. یک روش شامل معرفی ژن‌های سالم به سلول‌های مغزی بیمار برای جایگزینی ژن‌های معیوب است که تصور می‌شود در ایجاد بیماری نقش دارند. روش دیگر شامل استفاده از ژن درمانی برای تنظیم بیان ژن هایی است که در عملکرد مغز نقش دارند.
تاکنون، مطالعات ژن درمانی برای درمان شیزوفرنی کوچک و محدود بوده است. در حالی که برخی از این مطالعات نتایج امیدوارکننده ای را نشان داده است، تحقیقات بیشتری برای تعیین ایمنی و اثربخشی طولانی مدت این روش درمانی مورد نیاز است.
بهترین درمان شیزوفرنی
شیزوفرنی وضعیتی است که نیاز به درمان مادام العمر دارد، حتی زمانی که علائم فروکش کرده باشند. هر دو دارو و روان درمانی نقش مهمی در مدیریت و تنظیم این اختلال دارند. در موارد خاص، بستری شدن در بیمارستان ممکن است ضروری باشد. به طور معمول، یک روانپزشک ماهر بر تیم درمانی متشکل از یک روانشناس، یک مددکار اجتماعی و یک پرستار نظارت می‌کند.
بنای درمان شیزوفرنی در درمان دارویی نهفته است که نشان دهنده یک جنبه اساسی در مدیریت آن است. داروهای ضد روان پریشی معمولاً تجویز می‌شوند و اثرات خود را بر دوپامین، یک انتقال دهنده عصبی در مغز، برای تنظیم علائم بیماری اعمال می‌کنند.
جدیدترین درمان شیزوفرنی
در حالی که درمان قطعی اسکیزوفرنی هنوز مبهم است، تحقیقات در حال انجام برای کشف رویکردهای درمانی نوآورانه ادامه دارد. یکی از آخرین پیشرفت‌ها، استفاده از مکمل‌های ویتامین B است که در کاهش برخی از اختلالات روانی مرتبط با این بیماری نویدبخش است. با این حال، این مکمل نباید به عنوان یک درمان مستقل یا قطعی برای شیزوفرنی در نظر گرفته شود.
در سال‌های اخیر، رویکرد چند رشته‌ای که مداخلات دارویی را با درمان‌های روانشناختی ترکیب می‌کند، مورد توجه قرار گرفته است.
هدف این استراتژی یکپارچه بهبود مدیریت علائم روان پریشی با استفاده از قدرت فناوری‌های نوظهور است. واقعیت مجازی و هوش مصنوعی راه‌های جدیدی را برای ارائه تجربیات درمانی فراگیر و شخصی باز کرده‌اند.
با استفاده از پتانسیل این ابزارهای پیشرفته، متخصصان سلامت روان می‌توانند پشتیبانی مناسبی را ارائه دهند و محیط‌های شبیه‌سازی شده‌ای ایجاد کنند که توسعه مکانیسم‌های مقابله و بازسازی شناختی را آسان تر می‌کند. به طور هم‌زمان، استفاده عاقلانه از دارو جزء ضروری برنامه‌های درمان جامع شیزوفرنی است.
با پیشرفت تحقیقات در این زمینه، امید به اصلاح روش‌های موجود و کشف روش‌های درمانی جدید است که می‌تواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به شیزوفرنی را بهبود بخشد و در عین حال تأثیر ناتوان‌کننده این وضعیت پیچیده سلامت روان را کاهش دهد.
درمان شیزوفرنی چقدر طول می کشد؟
شیزوفرنی یک اختلال روانپزشکی مزمن است که تا آخر عمر با فرد باقی می‌ماند. حتی پس از رفع علائم حاد، بیمار باید تحت نظر پزشک متخصص روانپزشکی قرار گیرد.
مدت زمان درمان شیزوفرنی متغیر است و به عوامل متعددی از جمله شدت علائم، پاسخ به درمان، همکاری بیمار و استفاده از روش‌های درمانی ترکیبی بستگی دارد.
به طور کلی، درمان شیزوفرنی یک روند طولانی مدت است که ممکن است سال‌ها طول بکشد. درمان دارویی با داروهای آنتی‌پسیکوتیک به‌صورت مداوم و در بلندمدت ادامه می‌یابد.
گاهی ممکن است پزشک نیاز به تغییر دوز یا نوع داروها داشته باشد تا بهترین پاسخ درمانی را برای بیمار به دست آورد.
درمان‌های غیردارویی مانند روان‌درمانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی و حمایت‌های روانی-اجتماعی نیز می‌توانند به عنوان مکمل درمان دارویی در بهبود عملکرد و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی مؤثر باشند.
سخن پایانی
همانطور که در متن بالا مشاهده کردید، درمان قطعی برای شیزوفرنی وجود ندارد. با این حال، روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد که می‌تواند علائم این بیماری را به طور قابل توجهی بهبود بخشد و به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کند تا زندگی سالم و پرباری داشته باشند.
انتخاب بهترین روش درمانی برای هر فرد به عوامل مختلفی مانند شدت علائم، سابقه پزشکی و پاسخ فرد به درمان‌های قبلی بستگی دارد. در بسیاری از موارد، ترکیبی از داروها، درمان‌های روانپزشکی و تغییرات سبک زندگی می‌تواند موثرترین روش درمانی باشد.
مهم است که به یاد داشته باشید که شیزوفرنی یک بیماری مزمن است و به مراقبت و درمان مداوم نیاز دارد. با پیروی از برنامه درمانی تجویز شده توسط پزشک و حفظ یک سبک زندگی سالم، افراد مبتلا به شیزوفرنی می‌توانند علائم خود را کنترل کرده و زندگی معناداری داشته باشند.
