درمان شخصیت نمایشی یک فرایند چالش برانگیز است که نیازمند تعهد و پشتکار هر دو طرف درمانگر و بیمار می‌باشد. این اختلال که گاهی به عنوان اختلال شخصیت هیستریونیک نیز شناخته می‌شود، با رفتارهای توجه طلبانه، احساسات افراطی و تمایلات جنسی بیش از حد مشخص می‌گردد.
افراد مبتلا به این اختلال معمولاً به دنبال جلب توجه دیگران هستند و در روابط بین فردی مشکلات عمده‌ای را تجربه می‌کنند.
درمان این اختلال نیازمند رویکردهای چندجانبه و گام به گام است. از جمله روش‌های مؤثر در این درمان می‌توان به مشاوره روانشناختی، درمان شناختی رفتاری، و مداخلات گروهی اشاره کرد.
همچنین، ارتقاء آگاهی بیمار از وضعیت خود و تأثیرات رفتارهایش بر خود و دیگران از اهمیت بالایی برخوردار است.
در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ به برسی انواع روش های درمانی مؤثر اختلال شخصیت نمایشی خواهیم پرداخت پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
علائم و نشانه‌های رایج شخصیت نمایشی چیست؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، تمایل شدیدی به جلب توجه و تأیید دیگران دارند و غالباً با رفتاری اغوا کننده و ظاهری آراسته، در مرکز توجه قرار می‌گیرند. با این حال، در زیر این نمای ظاهری، احساسات عمیق و ثابتی را تجربه نمی‌کنند و روابط آنها اغلب سطحی و ناپایدار است.
برخی از علائم رایج اختلال شخصیت نمایشی عبارتند از:
- رفتارهای اغوا کننده و جلب توجه: این افراد ممکن است با لباس‌های تحریک‌کننده لباس بپوشند، با لحنی اغوا کننده صحبت کنند و حرکات بدن اغراق‌آمیزی داشته باشند. آنها همچنین ممکن است داستان‌های اغراق‌آمیز تعریف کنند یا وانمود کنند که بیمار یا مجروح هستند تا توجه دیگران را جلب کنند.
- نیاز مفرط به تأیید و تحسین: افراد مبتلا به این اختلال، دائماً به دنبال تأیید و تحسین دیگران هستند و در صورت عدم دریافت آن، به شدت ناراحت و آزرده می‌شوند. آنها ممکن است به انتقاد بسیار حساس باشند و به راحتی از دیگران رنجیده خاطر شوند.
- نوسانات خلقی و احساسات سطحی: احساسات این افراد غالباً ناپایدار و زودگذر است و به سرعت از شادی به غم، خشم یا اضطراب تغییر می‌کند. آنها ممکن است برای جلب توجه، واکنش‌های عاطفی اغراق‌آمیز نشان دهند و به اصطلاح “دراماتیک” رفتار کنند.
- تمایل به دراماتیک کردن و اغراق در بیان: این افراد اغلب وقایع را به گونه‌ای اغراق‌آمیز تعریف می‌کنند که گویی بسیار مهم‌تر و هیجان‌انگیزتر از آنچه واقعاً هستند، می‌باشند. آنها ممکن است از کلمات و اصطلاحات عجیب و غریب استفاده کنند و لحنی نمایشی به صحبت‌های خود بدهند.
- احساس ناراحتی در صورت عدم توجه: افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، به شدت از بی‌توجهی دیگران رنج می‌برند و ممکن است در صورت عدم دریافت توجه کافی، دست به رفتارهای افراطی یا خود آزادانه بزنند.
علاوه بر موارد فوق، برخی از علائم دیگر این اختلال عبارتند از:
- مشکل در حفظ روابط عمیق و معنادار
- ترس از طرد شدن و تنها ماندن
- احساس پوچی و فقدان هویت
- تفکر جادویی و باور به اینکه می‌توانند با جذابیت و قدرت خود، هر چیزی را به دست آورند
- عدم مسئولیت‌پذیری و سرزنش دیگران به خاطر مشکلات خود
روش های تشخیصی شخصیت نمایشی
روش‌های تشخیصی اختلال شخصیت نمایشی عبارتند از:
۱. ارزیابی بالینی
متخصصان سلامت روان مانند روانپزشکان و روانشناسان بالینی، با گرفتن شرح حال کامل پزشکی و روانشناختی و مصاحبه با فرد، به ارزیابی علائم و رفتارهای وی می‌پردازند. آنها معمولاً از معیارهای تشخیصی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) پیروی می‌کنند.
۲. تست روانشناختی
برخی آزمون‌های روانشناختی استاندارد مانند آزمون شخصیت چندوجهی مینه‌سوتا (MMPI) می‌توانند در تشخیص اختلالات شخصیت کمک کننده باشند. این آزمون‌ها الگوهای رفتاری، شناختی و هیجانی فرد را ارزیابی می‌کنند.
۳. مشاهده رفتار
مشاهده رفتارهای فرد در موقعیت‌های مختلف اجتماعی و بین فردی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد وجود اختلال شخصیت نمایشی فراهم کند. رفتارهایی مانند توجه طلبی، ابراز احساسات افراطی و رفتارهای اغواگرانه می‌تواند نشانه این اختلال باشد.
۴. گزارش‌های خانواده و دوستان
گزارش‌های اعضای خانواده، دوستان نزدیک و سایر افراد مهم در زندگی فرد می‌تواند در تشخیص کمک کننده باشد، زیرا آنها الگوهای رفتاری فرد را در موقعیت‌های مختلف می‌بینند.
تشخیص اختلال شخصیت نمایشی نیازمند ارزیابی جامع و دقیق توسط متخصصان سلامت روان است تا بتوان آن را از سایر اختلالات روانپزشکی افتراق داد.
انواع روش درمان اختلال شخصیت نمایشی چیست؟
در این بخش از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ، به بررسی انواع روش‌های درمان اختلال شخصیت نمایشی می‌پردازیم:
۱. روان درمانی
روان درمانی یا گفتار درمانی، درمان اصلی و انتخابی برای اختلال شخصیت نمایشی محسوب می‌شود. هدف اصلی آن کمک به فرد برای شناخت انگیزه‌ها و ترس‌های مرتبط با افکار و رفتارهایش و برقراری ارتباط مثبت‌تر با دیگران است. انواع روان درمانی برای این اختلال عبارتند از:
روان درمانی حمایتی
در این شیوه، درمانگر با برقراری رابطه‌ای حمایتی و امن به فرد کمک می‌کند تا علائم را کنترل کرده و عزت نفس خود را حفظ یا بازیابی نماید.
روان درمانی شناختی – رفتاری
این روش به فرد آموزش می‌دهد چگونه الگوهای تفکر و رفتار نامناسب خود را شناسایی و تغییر دهد. همچنین مهارت‌های جدید ارتباطی و حل مسئله را به وی می‌آموزد.
روان درمانی گروهی
در این شیوه، افراد مبتلا در قالب یک گروه درمانی شرکت می‌کنند تا از تجربیات یکدیگر بیاموزند و مهارت‌های ارتباطی و بین فردی خود را بهبود بخشند.
روان درمانی معمولاً یک فرایند طولانی مدت است که نیازمند تعهد و پشتکار هر دو طرف درمانگر و بیمار می‌باشد. اما با پیگیری مداوم، امکان بهبودی و زندگی سالم‌تری برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی فراهم می‌گردد.
خانواده درمانی
خانواده درمانی یکی از روش های مفید و مکمل برای درمان اختلال شخصیت نمایشی محسوب می‌شود. در این روش، فرد مبتلا به همراه اعضای کلیدی خانواده در جلسات درمانی شرکت می‌کنند. هدف اصلی، بهبود الگوهای ارتباطی ناسالم و افزایش درک متقابل میان اعضای خانواده است.
در جریان خانواده درمانی، درمانگر ابتدا الگوهای تعاملی نامناسب در خانواده را شناسایی می‌کند. سپس به خانواده آموزش می‌دهد چگونه با رفتارهای توجه طلبانه، احساسات افراطی و سایر مشکلات رفتاری فرد مبتلا به شیوه‌ای مناسب برخورد کنند. همچنین راهکارهایی برای بهبود ارتباط، حل مشکلات و افزایش حمایت عاطفی در خانواده ارائه می‌گردد.
فرد مبتلا در این جلسات فرصت می‌یابد تا مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله را در محیط خانوادگی تمرین کند. از سوی دیگر، اعضای خانواده نیز درک بهتری از نیازها و انگیزه‌های فرد مبتلا و چگونگی برخورد صحیح با وی پیدا می‌کنند.
خانواده درمانی معمولاً به عنوان یک درمان تکمیلی در کنار سایر روش‌های اصلی مانند روان درمانی فردی و در صورت لزوم دارودرمانی برای اختلال شخصیت نمایشی به کار می‌رود. این روش می‌تواند به بهبود روابط خانوادگی و پیشگیری از عود علائم در فرد مبتلا کمک شایانی نماید.
۲. دارو درمانی
دارودرمانی به تنهایی برای درمان اصلی اختلال شخصیت نمایشی کافی نیست، اما می‌تواند به عنوان یک درمان کمکی و مکمل مورد استفاده قرار گیرد.
داروها معمولاً برای کنترل علائم و سایر اختلالات با شخصیت نمایشی تجویز می‌شوند. از جمله این داروها می‌توان به ضدافسردگی‌ها برای درمان افسردگی، داروهای ضداضطراب برای کاهش اضطراب، داروهای آرامبخش و ضدپسیکوز برای کنترل تکانشگری و پرخاشگری، و داروهای تنظیم‌کننده اشتها برای اختلالات خوردن اشاره کرد.
با این حال، دارودرمانی محدودیت‌هایی در درمان اختلال شخصیت نمایشی دارد. داروها تنها علائم را کنترل می‌کنند و مشکل اصلی یعنی الگوهای رفتاری و شخصیتی نامناسب را حل نمی‌کنند. همچنین خطر عوارض جانبی و اعتیاد به برخی داروها وجود دارد و پاسخ به دارو در افراد مختلف متفاوت است.
بنابراین، دارودرمانی معمولاً به همراه سایر روش‌های درمانی؛ مانند روان‌درمانی و خانواده‌درمانی توصیه می‌شود تا درمان جامع‌تر و مؤثرتری برای اختلال شخصیت نمایشی فراهم گردد. پزشک معالج باید دوز و نوع داروها را با توجه به شرایط خاص هر بیمار تنظیم نماید. همچنین پیگیری منظم و ارزیابی عوارض جانبی احتمالی داروها ضروری است.
انواع داروهایی که ممکن است برای درمان علائم و سایر اختلالات با اختلال شخصیت نمایشی تجویز شوند، عبارتند از:
- ضدافسردگی‌ها: برای درمان افسردگی که گاهی با اختلال شخصیت نمایشی همراه است.
- داروهای ضداضطراب: برای کاهش اضطراب و پریشانی که ممکن است در این افراد دیده شود.
- داروهای آنتی‌سایکوتیک یا آرامبخش مانند الانزاپین: برای کنترل رفتارهای تکانشگری، پرخاشگری و تحریفات شناختی.
- داروهای تثبیت‌کننده خلق مانند کاربامازپین و والپروات: برای مهار رفتارهای تکانشگری.
- آنتاگونیست‌های گیرنده بتا آدرنرژیک: برای کاهش پرخاشگری.
- محرک‌های روانی مانند متیل‌فنیدیت: در صورت وجود اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی همراه.
- داروهای تنظیم‌کننده اشتها: در صورت وجود اختلالات خوردن همراه.
با این حال، باید توجه داشت که داروها تنها برای کنترل علائم سایر اختلالات تجویز می‌شوند و به تنهایی برای درمان اصلی اختلال شخصیت نمایشی کافی نیستند؛ بنابراین معمولاً در کنار روان‌درمانی و سایر روش‌های درمانی به کار می‌روند.
۴. درمان های جایگزین
در حالی که روان درمانی، به ویژه درمان شناختی – رفتاری (CBT) و دارو درمانی، روش‌های درمانی استاندارد و اثبات شده برای اختلال شخصیت نمایشی هستند، برخی از افراد ممکن است به دنبال درمان‌های جایگزین یا مکمل نیز باشند.
مهم است که به خاطر داشته باشید که این درمان‌های جایگزین به تنهایی کافی نیستند و باید در کنار روش‌های درمانی تأیید شده استفاده شوند.
برخی از درمان‌های جایگزین محبوب برای اختلال شخصیت نمایشی عبارتند از:
- طب سوزنی: طب سوزنی یک روش طب سنتی چینی است که شامل فرو کردن سوزن‌های نازک در نقاط خاصی از بدن است. برخی افراد معتقدند که طب سوزنی می‌تواند به کاهش علائمی مانند اضطراب، افسردگی و درد کمک کند.
- ماساژ: ماساژ درمانی می‌تواند به کاهش تنش عضلانی، اضطراب و درد کمک کند.
- یوگا: یوگا یک تمرین ذهنی و فیزیکی است که شامل حرکات کششی، تنفس عمیق و مدیتیشن است. یوگا می‌تواند به کاهش استرس، اضطراب و افسردگی کمک کند و کیفیت خواب را بهبود بخشد.
- مدیتیشن: مدیتیشن یک تمرین ذهنی است که شامل تمرکز توجه بر روی یک شیء خاص، مانند تنفس یا یک مانترا است. مدیتیشن می‌تواند به کاهش استرس، اضطراب و افسردگی کمک کند و ذهن آگاهی و تمرکز را افزایش دهد.
- گروه‌های حمایتی: گروه‌های حمایتی می‌توانند فضایی را برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی فراهم کنند تا تجربیات خود را به اشتراک بگذارند، از یکدیگر حمایت دریافت کنند و در مورد چالش‌های خود با دیگران صحبت کنند.
قبل از امتحان هر درمان جایگزین، مهم است که با پزشک یا متخصص سلامت روان خود صحبت کنید. آنها می‌توانند به شما کمک کنند تا در مورد اینکه آیا این درمان برای شما مناسب است یا خیر، تصمیم بگیرید و در صورت نیاز، شما را به یک متخصص واجد شرایط ارجاع دهند.
انواع دستگاه‌های پیشرفته برای درمان شخصیت نمایشی
در حال حاضر، هیچ دستگاه پیشرفته‌ای به طور خاص برای درمان اختلال شخصیت نمایشی (HPD) طراحی نشده است. با این حال، برخی از دستگاه‌ها و فناوری‌های جدید وجود دارند که ممکن است در ارائه برخی از علائم این اختلال مفید باشند.
برخی از این دستگاه‌ها و فناوری‌ها عبارتند از:
۱. دستگاه‌های تحریک مغزی:
تحریک مغزی شامل تحریک مغز با جریان الکتریکی، امواج مغناطیسی یا امواج فراصوت است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که تحریک مغزی می‌تواند به کاهش علائمی مانند افسردگی، اضطراب و وسواس فکری – اجباری کمک کند.
۲. نوروفیدبک:
نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است که از فعالیت الکتریکی مغز برای آموزش افراد به منظور کنترل افکار و رفتار خود استفاده می‌کند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که نوروفیدبک می‌تواند به کاهش علائمی مانند اضطراب، افسردگی و سوء مصرف مواد کمک کند.
۳. واقعیت مجازی:
واقعیت مجازی می‌تواند برای ایجاد محیط‌های شبیه‌سازی شده‌ای استفاده شود که افراد می‌توانند در آنها با ترس‌ها و اضطراب‌های خود روبرو شوند. این می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی کمک کند تا مهارت‌های مقابله‌ای را تمرین کنند و بر ترس‌های خود غلبه کنند.
۴. اپلیکیشن‌های گوشی‌های هوشمند:
اپلیکیشن‌های بسیاری وجود دارند که می‌توانند به افراد مبتلا به شخصیت نمایشی در مدیریت علائم خود کمک کنند. این اپلیکیشن‌ها می‌توانند تمرینات ذهن‌آگاهی، تکنیک‌های ریلکسیشن و ابزارهای ردیابی خلق و خو را ارائه دهند.
مهم است که توجه داشته باشید که این دستگاه‌ها و فناوری‌ها هنوز در حال توسعه هستند و تحقیقات بیشتری نیاز است تا اثربخشی و ایمنی آنها به طور کامل تأیید شود.
همچنین مهم است که از این دستگاه‌ها و فناوری‌ها فقط زیر نظر یک متخصص سلامت روان واجد شرایط استفاده شود.
درمان اختلال شخصیت نمایشی معمولاً شامل روان‌درمانی، به ویژه درمان شناختی – رفتاری (CBT) و در برخی موارد دارو درمانی است.
دستگاه‌ها و فناوری‌های جدید می‌توانند به عنوان ابزارهای مکمل برای ارائه حمایت بیشتر برای افراد مبتلا به این اختلال استفاده شوند.
سخن پایانی
درمان اختلال شخصیت نمایشی یک فرایند چالش برانگیز؛ اما امیدبخش است. با ترکیبی از روان درمانی، دارودرمانی در صورت لزوم و حمایت خانواده، افراد مبتلا می‌توانند بر رفتارها و الگوهای ناسالم خود غلبه کنند و زندگی سالم‌تر و پربارتری را تجربه نمایند.
روان درمانی به ویژه رویکردهای شناختی – رفتاری و گروه درمانی، به آنها کمک می‌کند تا خودآگاهی بیشتری پیدا کرده، مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله را بیاموزند و الگوهای تفکر و رفتار نامناسب را اصلاح نمایند. دارودرمانی نیز می‌تواند در کنترل علائم همراه مانند اضطراب، افسردگی و تکانشگری مؤثر باشد.
خانواده درمانی و آموزش خانواده نیز نقش مهمی در حمایت از فرد مبتلا و بهبود روابط خانوادگی ایفا می‌کند. در نهایت، پشتکار و تعهد هر دو طرف درمانگر و بیمار، کلید موفقیت در این فرایند درمانی است.
با درمان مناسب و پیگیری مداوم، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی می‌توانند از زندگی لذت بیشتری ببرند و روابط عمیق‌تر و پایدارتری را تجربه کنند. امید به بهبودی همواره وجود دارد.
به یاد داشته باشید که شما ارزشمند هستید و استحقاق زندگی شاد و رضایت‌بخش را دارید.
با تلاش و حمایت مناسب، می‌توانید تار و پود نمایش را رها کرده و هویتی اصیل و عمیق‌تر را در آغوش بگیرید.
