همانطور که برای بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، تیروئید و رماتیسم درمان‌های موثری وجود دارد، شیزوفرنی نیز قابل کنترل و درمان است. خبر امیدوارکننده این است که پژوهشگران در سال‌های اخیر انواع مختلفی از داروی شیزوفرنی مانند، داروهای ضد روان‌پریشی را برای کاهش علائم این بیماری کشف کرده‌اند. این دستاورد علمی کمک شایانی به ارتقای کیفیت زندگی بیماران مبتلا به شیزوفرنی نموده است.
با مصرف منظم داروی شیزوفرنی و پیروی از برنامه درمانی تجویز شده توسط پزشک متخصص، افراد مبتلا به شیزوفرنی می‌توانند علائم بیماری خود را به طور قابل توجهی کنترل کرده و زندگی عادی و پرباری را تجربه کنند.
در کنار درمان دارویی، روش‌های درمانی دیگری مانند روان‌درمانی و مداخلات اجتماعی نیز می‌توانند در بهبود وضعیت بیماران مبتلا به شیزوفرنی مؤثر باشند.
در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ درباره داروهای جدید و قدیمی شیزوفرنی می‌پردازیم، پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
داروهای شیزوفرنی چگونه اثر می‌کنند؟
داروهای شیزوفرنی که به عنوان داروهای ضد روان‌پریشی نیز شناخته می‌شوند، با تاثیر بر فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی در مغز به کنترل علائم این بیماری کمک می‌کنند.
برخی از داروهای ضد روان‌پریشی، فعالیت دوپامین، یک انتقال دهنده عصبی که در تنظیم تفکر، خلق و خو و ادراک نقش دارد را مسدود می‌کنند. تصور می‌شود که فعالیت بیش از حد دوپامین در بروز علائم مثبت شیزوفرنی مانند توهمات و هذیان‌ها نقش داشته باشد.
داروهای ضد روان‌پریشی دیگر، بر روی سروتونین و گلوتامات، دو انتقال دهنده عصبی دیگر که در مغز نقش دارند، نیز اثر می‌گذارند.
به طور کلی، داروهای ضد روان‌پریشی با تنظیم فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی در مغز، به کاهش علائم اسکیزوفرنی، به ویژه علائم مثبت مانند توهمات، هذیان‌ها، افکار آشفته و رفتارهای غیرمنظم کمک می‌کنند.
علاوه بر این، برخی از این داروها می‌توانند به بهبود علائم منفی شیزوفرنی مانند فقدان انگیزه، احساسات صاف و گوشه‌گیری نیز کمک کنند.
اثرات مفید داروی شیزوفرنی
- پیشگیری از بازگشت بیماری
- کاهش انزوای اجتماعی و گریزناپذیری
- کنترل رفتار همگانی و آشفته
- کاهش یا حتی از بین بردن بستری شدن
- افزایش مقاومت بیمار در برابر فشارهای روانی زندگی
- کاهش هزینه‌های درمانی و مراقبت از بیمار
- انجام فعالیت‌های روزانه و شادابی در زندگی
میزان اثربخشی داروی شیزوفرنی چقدر است؟
درمان بیماری‌ها از زمان‌های قدیم با داروهای مؤثری همچون هالوپریدول، تری فلوپرازین و… انجام می‌شده که تا ۷۰% اثربخشی داشتند.
اما خوشبختانه داروهای جدید همچون پرفنازین و فلوفنازین نیز برای ۳۰ تا ۵۰ درصد بیمارانی که به درمان‌های سنتی پاسخ نداده بودند، تاثیر مثبتی دارند.
درمان شیزوفرنی اغلب شامل مصرف داروهای ضد پسیخان‌ها، ضد افسردگی و ضد روان پریشی می‌شود. این داروها ممکن است به تسکین علائم بیماری کمک کنند؛ اما ممکن است اثربخشی آنها برای همه بیماران یکسان نباشد. برخی از بیماران ممکن است به داروها پاسخ بدهند ولی برای برخی دیگر ممکن است نتیجه مطلوبی نداشته باشد.
در برخی موارد، ممکن است لازم باشد که دوز دارو تنظیم شود یا داروی دیگری جایگزین شود تا به بهترین نتیجه درمانی دست یافت.
علاوه بر این، برخی از افراد ممکن است به مرور زمان نسبت به داروها مقاوم شوند، به این معنی که داروها دیگر مانند قبل در کنترل علائم آنها مؤثر نیستند.
در چنین مواردی، ممکن است لازم باشد از روش‌های درمانی دیگری مانند تحریک مغناطیسی فرا جمجمه (TMS) یا جراحی مغز استفاده شود.
داروهای نسل قدیمی برای درمان شیزوفرنی چیست؟
شیزوفرنی یکی از اختلالات روانی شناختی است که با وجود پیشرفت‌های علمی و پزشکی هنوز هیچ درمان دائمی و کامل برای آن پیدا نشده است.
اما در طول تاریخ، انواع مختلفی از داروها برای کنترل علائم شیزوفرنی استفاده شده‌اند. از مهم‌ترین داروهای قدیمی برای درمان این اختلال می‌توان به داروهای آنتی‌سایکوتیک‌ها (داروهای ضد روان پریشی) اشاره کرد که اغلب از دهه‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ میلادی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
داروهای آنتی‌سایکوتیک‌ها معمولاً برای کنترل علائم شیزوفرنی مانند توهم ها و هذیان ها استفاده می‌شدند. این داروها شامل داروهایی مانند کلرپرومازین، هالوپریدول و فلوفنازین بودند.
این داروها با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی و کاهش فعالیت دوپامین در مغز، می‌توانستند علائم شیزوفرنی را کاهش دهند.
اما این داروها دارای عوارض جانبی جدی مانند سایکوز و سندرم پارکینسونی بودند و از آنجایی که درمان این اختلال نیازمند مصرف مداوم داروها است، بسیاری از بیماران از این عوارض جانبی رنج می‌بردند.
با پیشرفت‌های اخیر در علم داروسازی، داروهای جدیدی برای کنترل علائم شیزوفرنی توسعه یافته‌اند که با کاهش عوارض جانبی و افزایش کارایی، بهترین گزینه‌ها برای درمان این اختلال محسوب می‌شوند.
داروهای نسل جدید برای درمان شیزوفرنی چیست؟
با پیشرفت‌های اخیر در زمینه پزشکی، داروهای جدیدی برای درمان شیزوفرنی معرفی شده‌اند که می‌توانند بهبود قابل توجهی در علائم این اختلال ایجاد کنند.
یکی از داروهای جدید برای درمان شیزوفرنی، داروی کاریپرازین است. این دارو از دسته آنتی‌سایکوتیک‌ها است و به عنوان یک داروی تیپیکال استفاده می‌شود.
کاریپرازین به منظور کاهش هالوسیناسیون‌ها، افکار ناپایدار و انحراف از رفتار طبیعی به کار می‌رود. این دارو معمولاً به شکل قرص مصرف می‌شود و ممکن است عوارض جانبی مانند خواب آلودگی، تشنج، اختلالات معده و مشکلات قلبی داشته باشد.
علاوه بر این، داروهای دیگری نیز برای درمان شیزوفرنی مورد استفاده قرار می‌گیرند، از جمله کوآپرازین، اولانزاپین و ریسپریدون. اما همه این داروها تنها باید تحت نظر پزشک متخصص و با رعایت دقیق دستورات مصرف شوند تا اثربخشی مناسب داشته باشند و عوارض جانبی ناخواسته را به حداقل برسانند.
نمونه‌های از داروهای جدید درمان شیزوفرنی
برخی از نمونه‌های داروهای ضد روان‌پریشی نسل دوم عبارتند از:
- آریپیپرازول (ابلی‌لیفای)
- آسنتاپین (سروکوئل)
- برمیداکتیزین (پکسوا)
- کلوزاپین (کلوزارل)
- لوراسیدون (گئودون)
- اولانزاپین (زیپرکسا)
- ریسپریدون (ریسپریdal)
- کتامین (کتامین)
داروهای نسل اول و دوم چیست و چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
داروهای نسل اول و دوم داروهایی هستند که برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شوند. این داروها بر اساس تاریخچه توسعه و فناوری استفاده شده در تولید آنها به دو دسته تقسیم می‌شوند. داروهای نسل اول به داروهایی اطلاق می‌شود که در طی دوره‌های اولیه تحقیقات و تولید دارو تولید شده‌اند. این داروها ممکن است دارای عوارض جانبی بیشتری باشند و یا به عنوان راهکارهای اولیه برای درمان بیماری‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
داروهای ضد روان‌پریشی که برای درمان شیزوفرنی و سایر اختلالات روانی تجویز می‌شوند، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: نسل اول (تیپیکال) و نسل دوم (آتیپیکال).
داروهای نسل اول که در دهه ۱۹۵۰ معرفی شدند، اولین داروهایی بودند که برای درمان شیزوفرنی استفاده می‌شدند. این داروها در کاهش علائم بیماری بسیار مؤثر هستند، اما می‌توانند عوارض جانبی قابل توجهی مانند لرزش، خشکی عضلات، بی‌قراری و افت فشار خون ایجاد کنند.
از سوی دیگر، داروهای نسل دوم داروهایی هستند که بر اساس دانش و فناوری جدید تولید شده‌اند و معمولاً دارای عوارض کمتری نسبت به داروهای نسل اول هستند. این داروها معمولاً بهبود‌های بزرگی در درمان بیماری‌ها و کاهش عوارض جانبی دارند.
از آنجا که داروهای نسل دوم با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر و دانش بیشتر تولید می‌شوند، معمولاً هزینه بالاتری دارند و بیشتر به عنوان راهکارهای جایگزین برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شوند. به طور کلی، داروهای نسل دوم معمولاً موثرتر و ایمن‌تر از داروهای نسل اول هستند، اما همچنان نیاز به تحقیقات بیشتر و بررسی های بیشتر در مورد اثرات جانبی و اثربخشی آنها وجود دارد.
داروهای نسل دوم که در دهه ۱۹۹۰ معرفی شدند، برای کاهش عوارض جانبی عصبی ناشی از داروهای نسل اول طراحی شده‌اند. اگرچه این داروها ممکن است عوارض جانبی کمتری داشته باشند، اما می‌توانند عوارض جانبی خاص خود را نیز به همراه داشته باشند، مانند افزایش وزن، خشکی دهان، سرگیجه و بی‌خوابی.
مقدار مصرف روزانه داروی شیزوفرنی برای بیمار چقدر است؟
مصرف داروی شیزوفرنی برای هر بیمار بستگی به شدت بیماری، واکنش به دارو و توصیه‌های پزشک دارد. اما به طور کلی، مصرف روزانه داروهای شیزوفرنی بین ۵ تا ۲۰ میلی‌گرم است.
این داروها اغلب به صورت قرص یا کپسول مصرف می‌شوند و باید طبق دستور پزشک و در زمان‌های مشخص مصرف شوند. همچنین، پزشک ممکن است دوز دارو را تنظیم کند و آن را تغییر دهد بر اساس واکنش بیمار به دارو و پیشرفت درمان؛ بنابراین، برای مشخص کردن میزان مصرف دقیق داروی شیزوفرنی برای هر بیمار، لازم است که با پزشک معالج مشورت کنید.
تا چه مدت باید مصرف داروهای شیزوفرنی را ادامه داد؟
با شروع مصرف دارو، باید حدود ۵/۱ ماه صبر کرد تا نتایج مطلوب حاصل شود و به حداکثر اثربخشی دارو برسد. تا زمانی که به حداکثر تاثیر درمانی دارو نرسیده‌اید، نباید مقدار دارو را کاهش دهید یا قطع کنید.
در صورتی که بیمار برای اولین بار با حمله حاد بیماری روبرو شده است، معمولاً داروها برای ۱۲ ماه مصرف می‌شود.
اما اغلب این بیماری طولانی است و بنابراین بسیاری از پزشکان دارو را برای مدت زمان بیشتری تجویز می‌کنند.
پس از کنترل حمله حاد بیماری، پزشک تلاش می‌کند میزان دارو را کاهش دهد و به حداقل مقدار مؤثر برساند تا برای جلوگیری از عود بیماری، دارو را برای مدت طولانی‌تری مصرف کنید.
اگر داروها به موقع و با مقدار صحیح مصرف نشوند چه اتفاقی می‌افتد؟
قطع یا کاهش بی موقع مقدار دارو می‌تواند عوارض جدی و ناخوشایندی برای بیمار داشته باشد. این امر می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، از جمله خطای بیمار یا پزشک، عدم توانایی بیمار در تهیه دارو، عوارض جانبی ناخواسته یا حتی عوامل محیطی.
یکی از اصلی‌ترین عوارض قطع یا کاهش ناگهانی دارو، واکنش‌های ناخوشایند بدنی است. برخی داروها نیازمند استفاده مداوم هستند تا اثربخشی خود را نشان دهند و در صورت قطع ناگهانی، بیمار ممکن است با عوارض جدی مواجه شود.
به طور مثال، برخی داروها می‌توانند باعث افزایش فشار خون، تشنج، تشنج‌های قلبی، اضطراب، افسردگی یا حتی خطرناک‌تر از این، حمله قلبی یا سکته مغزی شوند.
علاوه بر این، قطع یا کاهش داروها می‌تواند منجر به عود بیماری یا عدم بهبودی بیماری شود. برخی از بیماری‌ها نیازمند درمان مداوم هستند و در صورت قطع داروها، بیماری ممکن است دوباره شروع شود و بیمار به وضعیت بدتری نسبت به قبل برگردد.
همچنین، قطع یا کاهش مقدار داروها می‌تواند باعث ایجاد مقاومت در بدن بیمار شود، به این معنی که در آینده، داروهای موردنیاز بیمار ممکن است دیگر به اثربخشی خود نرسند و درمان بیماری دشوارتر شود.
آیا داروی شیزوفرنی اعتیاد آور است؟
برای درمان شیزوفرنی، داروهایی مانند آنتی‌سایکوتیک‌ها (ضد روان پریشی) استفاده می شود که بهبود علائم را ممکن می سازد.
اما یکی از موضوعات مطرح شده درباره این داروها، این است که آیا آنها اعتیاد آور هستند یا خیر. برخی از تحقیقات نشان داده است که مصرف بلند مدت این داروها ممکن است باعث اعتیاد شود، اما اکثر متخصصان معتقدند که احتمال اعتیاد به داروهای شیزوفرنی بسیار کمتر از داروهای مخدر است.
بنابراین، تجویز و مصرف این داروها توسط پزشکان متخصص و با نظارت دقیق انجام شده و می‌تواند بهبودی مؤثری در درمان شیزوفرنی داشته باشد.
چطور می‌توانیم بیمار را به همکاری در مصرف منظم دارو ترغیب کنیم؟
تلاش نکنید به فردی که نیاز به کمک دارد، بگویید که از بیماری روانی رنج می‌برد. این کار ممکن است او را احساس خجالت و ناامیدی کند و باعث بیشتر شدن مشکلاتش شود. به جای استفاده از اصطلاحات منفی مانند “روانی” یا “دیوانه”، در مکالمات خانوادگی یا اجتماعی از اصطلاحات مناسب و حساس استفاده کنید.
اعضای خانواده باید بپذیرند که یکی از آنها ممکن است به شیزوفرنی مبتلا باشد. باید با احترام به این واقعیت بپذیرند و به عنوان یک مسئله پزشکی در خانواده صحبت کنند، همانند بیماری‌های دیگر.
اگر بیمار به استفاده از داروها مخالفت کند، باید به او اخطارهای لازم را داده و عواقب نادرست مانند بستری شدن در بیمارستان، مشکلات در کار و تحصیل را به او یادآوری کنید.
به سؤالات بیمار درباره شیزوفرنی به طور کاملاً واقع‌گرا و علمی پاسخ دهید و از پنهان کاری خودداری کنید.
اطلاعات بیشتری از پزشک معالج بخواهید و به کتاب‌ها و منابع معتبر مراجعه کنید. مخفی نگه داشتن بیماری شیزوفرنی و عدم قبول آن توسط بیمار به کمک او نمی‌آید.
مصرف منظم داروها و کمک به فرد در انتخاب بهترین درمان مؤثر خواهد بود. این موضوع را با پزشک معالج فرد مطرح کنید تا همکاری لازم را برای درمان بیشتر بیمار ایجاد کنید.
با کم کردن و تنظیم مقدار داروها، می‌توانید همکاری بیشتر بیمار را در مصرف دارو افزایش دهید و به او کمک کنید تا بهبود بیشتری بیابد.
سخن پایانی
در این مقاله، به بررسی داروهای مورد استفاده برای درمان شیزوفرنی پرداختیم. شیزوفرنی یکی از اختلالات روانی جدی است که نیاز به درمان مناسب دارد.
از داروهای ضد روان‌پریشی، ضد افسردگی، ضد اضطراب و دیگر دسته‌های دارویی برای کنترل علائم شیزوفرنی استفاده می‌شود.
اما برای انتخاب درمان مناسب باید به دقت تاریخچه پزشکی فرد، علائم و شدت آنها، عوارض جانبی ممکن و تأثیرات مورد انتظار داروها را مورد بررسی قرار داد.
همچنین، نکات مهمی مانند پایبندی به درمان و مشارکت فرد در نظارت بر داروها نیز بسیار اساسی است. به طور کلی، درمان شیزوفرنی نیازمند یک رویکرد چندمنظوره و همکاری بین تیم درمانی و فرد مبتلا به این اختلال است.
