آیا تا به حال در فیلمها یا سریالها صحنههایی را دیدهاید که در آن فردی ناگهان دچار لرزش و تشنج میشود و کف از دهانش بیرون میریزد؟ این صحنهها گرچه اغراقآمیز شدهاند، اما تصویری واقعی از یک اتفاق ناخوشایند به نام تشنج را نشان میدهند اما آیا تشنج خطرناک است؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول میکند.
تشنج در واقع زمانی اتفاق میافتد که فعالیت الکتریکی مغز به طور ناگهانی و غیرطبیعی اختلال پیدا میکند. این اختلال، طوفانی از فعالیتهای الکتریکی را در مغز ایجاد میکند که میتواند منجر به علائم مختلفی از جمله لرزش، از دست دادن هوشیاری و تغییرات رفتاری شود.
در این مطلب از مجله تخصصی مغز و اعصاب برین مگ به بررسی عمیق این سوال که آیا تشنج خطرناک است؟ یا خیر میپردازیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
تشنج چیست؟
تشنج یک وضعیت ناگهانی است که با انقباض ناخواسته عضلات همراه است. این وضعیت ممکن است به صورت کوتاه مدت و یکباره رخ دهد یا به صورت مزمن و مکرر تکرار شود. در حالت تشنج، عضلات بدن به طور ناخودآگاه دچار انقباض میشوند و ممکن است در برخی موارد توسعه یافته و به نقطه ای برسد که انسان نتواند حرکت کند یا کنترل بر عملکرد عضلات خود داشته باشد.
افرادی که دارای بیماریهای مغزی مانند صرع، سکته مغزی یا تومور مغزی هستند، بیشتر در معرض خطر تشنج قرار دارند. در بیشتر موارد، تشنج ها خطرناک نیستند و هیچ آسیب دائمی به جای نمی گذارند. با این حال، در برخی موارد، تشنج می تواند عواقب جدی تری داشته باشد، مانند آسیب مغزی، غرق شدن و آسیب دیدگی و در موارد نادرتر، تشنج می تواند منجر به مرگ شود.
اگر دچار تشنج شده اید، مهم است که آرام بمانید و به دنبال کمک باشید. اگر با کسی هستید، به آنها بگویید که دچار تشنج شده اید و از آنها بخواهید که با ۱۱۵ تماس بگیرند. اگر تنها هستید، سعی کنید خود را از خطر دور نگه دارید و تا زمانی که تشنج شما متوقف شود و هوشیاری خود را بازیابید، دراز بکشید.
علائم تشنجهای خطرناک چیست؟
تشنج ها می توانند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کنند، برخی خفیف و برخی دیگر جدی تر. در بیشتر موارد، تشنج ها خطرناک نیستند و هیچ آسیب دائمی به جای نمی گذارند. با این حال، در برخی موارد، تشنج می تواند عواقب جدی تری داشته باشد.
در اینجا برخی از علائمی که نشان می دهد تشنج ممکن است خطرناک باشد، آورده شده است:
- تشنج طولانی مدت: تشنجی که بیش از پنج دقیقه طول بکشد، تشنج طولانی مدت نامیده می شود. این نوع تشنج خطر آسیب مغزی را افزایش می دهد.
- وضعیت تشنجی: اگر دچار دو یا چند تشنج پشت سر هم بدون هوشیاری کامل بین آنها شوید، دچار وضعیت تشنجی شده اید. این وضعیت یک فوریت پزشکی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
- از دست دادن هوشیاری: اگر در حین تشنج هوشیاری خود را از دست بدهید، ممکن است در معرض خطر آسیب باشید، به خصوص اگر دچار لرزش شدید باشید.
- مشکل در تنفس: اگر در حین تشنج دچار مشکل تنفسی می شوید، ممکن است اکسیژن کافی به مغزتان نرسد که می تواند خطرناک باشد.
- آسیب: در حین تشنج، ممکن است به خودتان آسیب برسانید، به خصوص اگر دچار لرزش شدید باشید.
- درد شدید سر: اگر بعد از تشنج دچار سردرد شدید شدید، ممکن است دچار خونریزی مغزی یا سایر عوارض جدی شده باشید.
اگر شما یا کسی که می شناسید هر یک از این علائم را در حین یا بعد از تشنج تجربه کردید، فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید.
آیا تشنج خطرناک است؟
تشنج در بسیاری از موارد معمولی است و به طور کلی به عنوان یکی از علائم جانبی برای بیماریهای مغزی شناخته میشود. اما در موارد خاص مانند تشنجهای مکرر، بیماریهای مغزی خطرناک، تشنجهای طولانی مدت و یا در بیمارانی که دچار بیماریهای مغزی متعدد هستند، این وضعیت ممکن است خطرناک باشد. در چنین شرایطی، لازم است به سرعت به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را شروع کنید
در حالی که اکثر تشنج ها خطرناک نیستند و هیچ آسیب دائمی به جای نمی گذارند، در برخی موارد می توانند عواقب جدی تری داشته باشند.
تشخیص اینکه آیا یک تشنج خطرناک است یا خیر، می تواند دشوار باشد. به طور کلی، هر تشنجی که طولانی مدت باشد (بیش از پنج دقیقه) یا منجر به از دست دادن هوشیاری، مشکل در تنفس، آسیب یا سایر علائم شدید شود، باید یک فوریت پزشکی تلقی شود و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
در مواردی که تشنج خطرناک نادر باشد، افراد ممکن است از این وضعیت آگاه نباشند و این موضوع میتواند به مشکلات جدی منجر شود. بنابراین، آگاهی از علائم و تشنجهای خطرناک و ارتباط با پزشک در صورت بروز این وضعیت ضروری است.
چه عواملی باعث تشنج خطرناک میشود؟
عوامل متعددی میتوانند خطر مرتبط با تشنج را افزایش دهند، از جمله:
- سابقه تشنجهای قبلی: اگر سابقه تشنج دارید، به خصوص اگر تشنجهای شدید یا طولانیمدت داشتهاید، در معرض خطر بیشتری برای عوارض مرتبط با تشنج هستید.
- بارداری: زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای تشنج هستند و تشنج میتواند هم برای مادر و هم برای نوزاد خطرناک باشد.
- دیابت: افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای تشنج هستند.
- بیماریهای قلبی: افراد مبتلا به بیماریهای قلبی در معرض خطر بیشتری برای تشنج هستند.
- سوء مصرف مواد مخدر و الکل: سوء مصرف مواد مخدر و الکل میتواند خطر تشنج را افزایش دهد.
- سن: نوزادان و خردسالان در معرض خطر بیشتری برای تشنجهای خطرناک هستند.
- برخی از بیماریهای خاص: برخی از بیماریها، مانند مننژیت و آنسفالیت، میتوانند خطر تشنج را افزایش دهند.
علت تشنج خطرناک در کودکان و نوجوانان چیست؟
عوامل مختلفی میتوانند باعث تشنج در این گروه سنی شوند، از جمله:
– تب: تب میتواند باعث ایجاد تشنج در کودکان شود. وقتی کودک دچار تب میشود، دمای بدن او افزایش مییابد و این ممکن است باعث تغییرات در فعالیت مغزی شود که منجر به تشنج میشود.
– بیماریهای مغزی: برخی بیماریهای مغزی مانند اپیلپسی، سکته مغزی یا ترومای مغزی میتوانند باعث تشنج در کودکان و نوجوانان شوند.
– عوامل ژنتیکی: گاهی اوقات تشنج میتواند به عوامل ژنتیکی برگردد و در برخی خانوادهها بیشتر دیده شود.
علاوه بر این عوامل، مصرف مواد مخدر، کمبود مواد مغذی مانند منیزیم و ویتامین D، عوامل محیطی مانند استرس و اضطراب نیز میتوانند باعث تشنج در کودکان و نوجوانان شوند.
برای پیشگیری از تشنج خطرناک در این گروه سنی، مهم است که به مواردی که میتوانند باعث تشنج شوند، توجه کنیم و اقدامات لازم را انجام دهیم. بهتر است در صورت مشاهده هرگونه تشنج در کودک یا نوجوان، به پزشک مراجعه کرده و برای تشخیص دقیق و درمان مناسب اقدام کنیم.
راه های شناسایی تشنج در نوزدان
یکی از راههای شناسایی تشنج در نوزادان، مشاهده نحوه عملکرد بدن آنها است. اگر نوزاد شما تشنج دارد، ممکن است بینی، دهان، یا چشمهایش را به سمت یک سو بچرخاند یا به طور ناگهانی شروع به گریه کند.
همچنین، اگر نوزاد دچار تشنج شود، ممکن است بدون زمینه یا علت مشخصی شروع به گریه یا ناراحتی کند.
در صورتی که شما این نشانهها را مشاهده کنید، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرده و موضوع را بررسی کنید. به علاوه، شناختن عوامل مجهول که میتواند منجر به تشنج در نوزادان شود، نیز میتواند در پیشگیری از آنها مؤثر باشد. از جمله عوامل مختلفی که میتواند به تشنج در نوزادان منجر شود، مصرف داروهای مختلف، عفونتهای مغزی، یا حتی کمبود مواد مغذی مثل آهن و منیزیم است. بنابراین، ارتباط با پزشک و انجام آزمایشهای لازم میتواند به شناسایی عوامل مختلف و درمان تشنج در نوزادان کمک کند.
آیا تشنج در نوزادان خطرناک است؟
تشنج در نوزادان یک وضعیت ناراحتکننده و نگرانکننده است که ممکن است برای والدین و مراقبین آنها ترسناک باشد. تشنج نوزادان ممکن است به صورت فعالیتهای نامنظم حرکتی و عضلانی بروز کند که ممکن است منجر به لرزش، تنش و حتی تغییر رنگ پوست شود. این وضعیت ممکن است در اثر تب، عفونت، بینظمیهای هورمونی و یا اختلالات مغزی رخ دهد.
تشنج در نوزادان خطرناک است زیرا ممکن است علائمی شدیدتری نظیر تنگی نفس، تب، تغییرات در وضعیت آگاهی و حتی اختلال در عملکرد مغزی ایجاد کند. اگر تشنج در نوزادان بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یا پیاپی تکرار شود، بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید.
در برخی موارد، نیاز به بستری شدن و مشاوره با یک تیم پزشکی متخصص مطلوب است تا علت اصلی تشنج تعیین شود و برنامه درمانی مناسبی برای نوزاد شما تعیین شود. به علاوه، آموزشهای اورژانسی برای والدین و مراقبین نوزادان با تشنج میتواند در مدیریت وضعیت اضافی کمک کند و از وقوع موارد خطرناک جلوگیری کند.
خطرات جدی تشنج چیست؟
خطرات وقوع تشنج برای افراد مبتلا به این بیماری بسیار جدی است. اگر فرد در مواقع حساس به تشنج واقع شود، احتمال از دست دادن جان وی وجود دارد. زیرا فردی که تحت تشنج قرار میگیرد، کنترلی بر رفتار و اعمال خود ندارد و در مواقع خطرناک قرار میگیرد. همچنین اگر به درمان تشنج پرداخته نشود، علائم آن ممکن است شدیدتر و طولانیتر شود و احتمال آسیب دیدن بخشهای حساس مغز و کاهش فعالیت مغز افزایش یابد.
علاوه بر این، اسپاسمهای قوی که در اثر تشنج ایجاد میشود، میتواند منجر به آسیب اندامها شود. به عنوان مثال، حالت قفل شدن دهان و گیر افتادن زبان بین دندانها، اتفاقاتی است که بسیار شایع در بیماران مبتلا به صرع و تشنج رخ میدهد. در این شرایط، احتمال آسیب و یا از بین رفتن زبان نیز وجود دارد.
در اینجا برخی از خطرات تشنج را برای بیماران بررسی میکنیم:
- شکستن استخوان: زمانی که شخص تشنج دارد، ممکن است تعادل خود را از دست بدهد و به زمین بیفتد، که این موجب شکستگی استخوانها میشود.
- تصادف: در صورتی که شخص تشنج داشته باشد و در حال رانندگی باشد، قادر به کنترل خودرو نیست و این موجب تصادف میشود. بنابراین، افرادی که به تشنج مبتلا هستند، نباید رانندگی کنند.
- غرق شدن در آب: اگر شخص در کنار آب تشنج داشته باشد، احتمال سقوط به آب بیشتر است و او نمیتواند خودش را نجات دهد.
- مشکلات روحی: افرادی که به تشنج مبتلا هستند، ممکن است به مشکلات روحی و روانی بیشتر از دیگران از جمله افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی دچار شوند.
چگونه به فرد مبتلا به تشنج کمک کنیم؟
مشاهده تشنج در فردی که دچار تشنج می شود می تواند تجربه ی ترسناکی باشد. اما مهم است که به یاد داشته باشید که شما می توانید با اقدامات ساده ای به او کمک کنید.
در اینجا مراحلی که باید برای کمک به فرد مبتلا به تشنج انجام دهید، آورده شده است:
- فرد را از خطر دور کنید:
- اگر فرد در حال افتادن است، سعی کنید او را به آرامی روی زمین قرار دهید تا از آسیب دیدگی سر یا سایر صدمات جلوگیری کنید.
- از اشیاء سخت یا داغی که ممکن است در حین تشنج به او آسیب برساند، دور کنید.
- اگر لباس های او خیلی تنگ است، آنها را شل کنید تا تنفس او راحت تر شود.
- زمان تشنج را یادداشت کنید:
- با یک ساعت یا تلفن همراه، زمان شروع تشنج را تا زمانی که متوقف شود، ثبت کنید. این اطلاعات می تواند به پزشک در تشخیص نوع تشنج و تعیین بهترین روش درمان کمک کند.
- آرام باشید و با فرد صحبت کنید:
- ممکن است فرد بعد از تشنج گیج یا ترسیده باشد. با لحنی آرام و مطمئن با او صحبت کنید و به او اطمینان دهید که در امان است.
- از نگه داشتن فرد یا محدود کردن حرکات او خودداری کنید، زیرا این کار می تواند او را بیشتر مضطرب کند.
- به دنبال کمک های پزشکی باشید:
- اگر تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشید، یا اگر فرد دچار تنفس مشکل، آبی شدن پوست یا از دست دادن هوشیاری شد، فوراً با ۱۱۵ تماس بگیرید.
- حتی اگر تشنج کوتاه باشد، باز هم ایده خوبی است که بعداً برای معاینه و رد هرگونه عارضه جدی به پزشک مراجعه کنید.
سخن پایانی
تشنج یک وضعیت پزشکی است که ممکن است علائم و عوارض جانبی جدی داشته باشد و در برخی موارد میتواند منجر به وضعیتهای خطرناکی مانند ایست قلبی و تنفسی شود. به همین دلیل، شناخت علائم و عوارض تشنج، تشخیص و درمان سریع و صحیح آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
با توجه به اینکه تشنج میتواند در هر لحظه و در هر سنی اتفاق بیفتد، آگاهی از علائم آن و انجام اقدامات اورژانسی میتواند زندگی افراد را نجات دهد. بنابراین، آموزشهای اولیه درمان تشنج و داشتن دانش کافی در این زمینه بسیار حائز اهمیت است.